The Importance of Text Knowledge and Accumulation in the Determination and Evaluation of Fabricated Hadiths

Yıl 2019, Sayı: 14, 383 - 398, 27.12.2019

Halil İbrahim Kutlay

https://doi.org/10.16947/fsmia.667352

Öz

Long-term engagement with a science and art gives its performer a special talent,
allowing him to make rather quick decisions without an existent evidence. As a result of
being occupied with the hadith texts for a long time and with the help of the knowledge
acquired during this period, it becomes a talent to easily determine the reliability of the
hadiths without the need for deep research. In order to test the reliability of the hadith, in
addition to analyzing the hadith in detail; an objective criterion have been set for the criticism
of the hadith by the hadith scholars. Conformity with the Quran, compliance with
the basic principles of religion, conformity with the Sahih Sunnah and compliance with
scientific data and historical facts are the main criteria that is accepted in the criticism
of the hadith texts. A number of additional rules have been established along with these
basic criteria and Hadith scholars presented these significant results to the scientific world
as important additional criteria in text criticism which received general acceptance among
the scientists. In this article, these additional criteria which highlight the importance of
text knowledge and accumulation in the criticism of hadiths are featured.

Anahtar Kelimeler

Hadith, fabricated hadith, criticism of the shcolars, criticism of the text

Mevzû Hadislerin Tespit ve Tenkidinde Metin Bilgi ve Birikiminin Önemi

Öz

İlim ve sanatla uzun süre meşguliyet, sahibine özel bir “meleke” kazandırmakta,
alan çalışmalarında süratle karar verebilme imkânı sağlamaktadır. Hadis metinleriyle
uzun süre meşgul olma sonucu elde edilen metin bilgi ve birikimi sayesinde hadislerin
orijinalliğini tespit etme bir “meleke” haline gelmekte, hadislerin güvenilirlik derecesi
kolaylıkla belirlenmektedir. Hadis âlimleri tarafından hadisin güvenilirliğini test etme
konusunda hadis râvilerinin tek tek detaylı bir şekilde incelenmesi anlamındaki sened
tenkidi ile birlikte metin tenkidi için de objektif kriterler konulmuştur. Hadis metinlerinin
tenkidinde Kur’an ve Sahih Sünnet gibi temel referanslara uygunluk yanında; hadisin
selim akıl, tarihî gerçekler ve ilmî verilere aykırı olmaması temel esaslar olarak kabul
edilmiştir. Hadis literatüründe özellikle mevzû hadislerin tenkidinde dikkate alınan bu
meşhur temel esaslar dışında bazı önemli kriterlerin da zikredildiği görülmektedir. Münekkit
hadis âlimlerinin hadis metinleri üzerinde tarih boyunca süren titiz ilmî çalışmaları
sonunda tümevarım yoluyla vardıkları sonuçlar, ilim erbabı arasında “genel kabul” görmüştür.
Bu makalede hadislerin tenkidinde metin bilgi ve birikiminin önemini gösteren
ve ilim dünyasında genel kabul gören bu ilmî kriterler üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, mevzû hadis, sened tenkidi, metin tenkidi

Kaynakça

• Ahmed B. Hanbel, Kitabü’z-Zühd, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403/1983. Ali Haydar, Dürerul-hukkâm şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, terc. Fehmî el-Huseynî, 1. bs., Daru’l-Cîl, 1411/1991. Ali El-Karî, Nûruddin Ebu’l-Hasen Ali b. Sultan Muhammed el-Karî el-Herevî, el-Masnû fî ma’rifeti’l-hadisi’l-mevzû, thk. Abdülfettah Ebu Gudde, 4. bs., Kahire, 1404/1984. ____________ , el-Esrâru’l-merfûa fi’l-ahbâri’l-mevdûa, thk. Muhammed b. Lutfî es-Sabbağ, el-Mektebü’l-İslâmî, 2. bs., Beyrut, 1406/1986. ____________ , Şerhu şerhi Nuhbeti’l-fiker fî mustalahati ehli’l-eser, thk. Muhammed Nizar Temin ve Heysem Nizar Temim, Beyrut, Daru’l-Erkam, 1415/1995. ____________, Mirkatü’l-Mefatîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh, el-Matbaatü’l- Meymeniyye, Mısır, 1309/1891. ____________, Uydurma Olduğunda İttifak edilen Hadisler, terc. Halil İbrahim Kutlay, 3. bs., İstanbul, İnkılab Yayınları, 2011. Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015. Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail el-Buhârî, es-Sahih (bkz. İbn Hacer, Fethu’l-barî). Fîrûzâbâdî, Mecdüddin Ebu Tahir Muhammed b. Yakub, Min Hedyi’r-Rasûl sallallahu aleyhi vesellem el-müsemmâ Sifrü’s-Saâde, Ahmed Abdürrahim es-Said ve Ömer Yusuf Hamza, 1. bs., Mısr, Merkezü’l-Kitab li’n-Neşr, 1417/1997. Gazzâlî, Ebu Hamid Hüccetü’l-İslâm Muhammed b. Muhammed el-Gazzâlî eş-Şafiî, İhyâu ulûmi’d-din, Mustafa el-Babî el-Halebî, Mısır, 1358/1939. Hakim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh el-Hâkim en-Nîsâbûrî, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, Haydarâbad, Dairetü’l-Maarifi’l-İslâmiyye, 1334/1915. Halilî, Ebû Ya‘lâ Halîl b. Abdillâh b. Ahmed el-Halîlî el-Kazvînî, İrşad fî marifeti ulemâi’l-hadis, Riyad, 1409/1989. Hatib, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Bağdâdî, Tarihu Bağdad, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, ts. _______, el-Kifâye fî ulûmi’r-rivaye, thk. Ahmed Ömer Haşim, 2. bs., Beyrut, Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 1406/1986. _______, el-Câmi’ li-ahlâkı’r-râvî ve âdâbi’s-sâmi’, thk. Mahmud et-Tahhân, Riyad, Mektebetü’l-Maarif, 1402/1983. İbn Arrâk, Ebü’l-Hasen Nûruddîn (Sa‘düddîn) Ali b. Muhammed b. Ali el- Kinânî ed-Dımaşkī, Tenzîhü’ş-şerîa ani’l-ahbâri’ş-şenîati’l-mevzûa, thk. Abdülvehhab Abdüllatif, Abdullah Muhammed es-Sıddîk, 1. bs. Beyrut, 1969/1399. İbnü’l-Cevzî, Cemalüddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali, el-Mevzûâtü’lkübrâ, thk. Abdurrahman Muhammed Osman, 2. bs., Beyrut, Daru’l-Fikr, 1399/1979. İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî, Fethu’l-barî bi-şerhi Sahihi’l- Buhârî, thk. Muhammed Fuad Abdulbakî, tsh. Abdulaziz b. Baz, Beyrut, Daru’l- Fikr, ts. ___________, Nüzhetü’n-nazar fî mustalahati ehli’l-eser, thk. Nûruddin Itr, Matbaatü’s-Sabah, 3. bs., Şam, 1421/2000. ___________, en-Nüket alâ Ulûmi’l-hadis li’bni’s-Salah, Rabi b. Hadî Umeyr el-Medhalî, el-Camiatü’l-İslâmiyye, 1. bs., Medine-i Münevvere, 1404/1984. İbn Himmat, Şemsüddin Ebu Abdillah Muhammed b. Hasen ed-Dimaşkî, et-Tenkît ve’l-ifade fî tahric ehadîs hatimeti Sifri’s-Saâde, thk. Ahmed el-Berze, I.bsk, 1407/1987. İbn Kayyim, Ebu Abdillah Muhammed b. Ebîbekr ed-Dimaşkî ed-Dimaşkî, İbn Kayyim el-Cevziyye, el-Menâru’l-münîf fi’s-sahîh ve’d-daîf, thk. Abdülfettah Ebu Gudde, Haleb, Mektebü’l-matbûâti’l-islâmiyye, 1402/1982. İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî, İhtisaru’l-hadis (bkz. Şakir, el-Bâisü’l-hasîs). İbn Kuteybe, Hadis Müdafaası (Te’vilü muhtelefi’l-Hadis), terc. M. Hayri Kırbaşoğlu, 2. bs., Ankara, Otto Yayınları, 2017. İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim el-Mısrî, el-Eşbah ve’n-nezâir, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999. Leknevî, Ebu’l-Hasenât Abdülhayy b. Muhammed Abdülhalim b. Muhammed el-Leknevî el-Hindî, Zaferu’l-emanî bi-şerhi Muhtasari’s-Seyyid’ş-Şerifi’l- Cürcanî fî mustalahu’l-hadis, thk. Abdülfettah Ebu Gudde, nşr. Mektebü’l- Matbûâti’l-İslâmiyye, 3. bs., Beyrut, 1416/1996. Mekkî, Ebu Talib Muhammed b. Ali b. Atıyye el-Mekkî el-Acemî, Kûtü’l- kulûb, Kahire, 1310/1893. Müslim b. Haccac Ebu’l-Huseyn el-Kuşeyrî en-Neysabûrî, es-Sahîh, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1401/1981. Nedvî, Ali Ahmed, el-Kavâidü’l-fıkhiyye mefhûmuha ve neş’etühâ, Daru’l- Kalem, 2015. Polat, Salahattin, Metin Tenkidi, İstanbul, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV) Yayınları, 2010. Saklan, Bilal, Hadis Tarihinde Muhaddis Sûfîler, İstanbul, İnsan Yayınları, 2012. Sehavî, Şemseddin Muhammed b. Abdirrahman es-Sehavî, Fethu’l-mugîs bi-şerhı Elfiyyeti’l-Hadis li’l-Irakî, thk. Ali Hüseyin Ali, Daru’l-İmami’t-Taberî, 1412/1992. ________, el-Makasıdü’l-hasene fî beyan kesir mine’l-ehadisi’l-müştehera ale’l-elsine, talik Abdullah Muhammed es-Sıddîk, 1. bs., Beyrut, Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1399/1979. Süyûtî, Celâlüddin Abdurrahman b. Ebîbekr es-Süyûtî, Tedribü’r-ravî fî şerh Takrîbi’n-Nevâvî, thk. Muhammed Avvame, 1. bs., Cidde, Daru’l-Minhâc, 1437/2016. ________, Zeylü’l-mevzûât, Leknev, el-Matbau’l-Alevî, 1303/1886. ________, el-Eşbah ve’n-nezâir, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990. Şakir, Ahmed Muhammed, el-Bâisü’l-hasîs şerhu İhtisari Ulûmi’l-Hadis li’l-Hafız İbn Kesir, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1370/1951. Yenibaş, “Tasavvuf Hadis İlişkisi Bağlamında Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî ve Râmûzü’l-Ehâdîs adlı eseri”, EKEV Akademi Dergisi, yıl 18, sayı 59, Bahar 2014; http://www.ekevakademi.org/Makaleler/195119086_25%20 Hasan%20YENIBAS.pdf (Erişim tarihi: 20.02.2019) Zehebî, Ahmed b. Osman ez-Zehebî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaût vd., 4. bs., Müessesetü’r-Risale, 1406/1986. Zerkeşî, Bahadır b. Abdillah el-Mısrî el-Minhacî ez-Zerkeşî, el-İcabe li-îradi me’stedrakethu Âişe ale’s-sahabe’, Şam, el-Matbaatü’l-Haşimiyye, 1358/1939. Zürkanî, Muhammed b. Abdülbakî b. Yusuf ez-Zürkânî el-Mâlikî, Şerhu’l- Mevahibi’l-ledünniyye, 1. bs., Mısır, Bulak, 1278/1861. Zühaylî, Vehbe, el-Vecîz fî usûli’l-fıkh, Katar, Vezaretü’l-Evkaf, 1427/2006.