Evliya Çelebi Seyahatnâme’sinde Tılsımlar

Yıl 2023, Sayı: 21, 61 - 85, 23.06.2023

Cengiz Çakmak

https://doi.org/10.16947/fsmia.1318528

Öz

Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde en çok karşılaşılan mitolojik unsur tılsımlardır.
Tılsım olgusu, tarihsel süreci boyunca temeldeki koruyuculuk anlamının yanında başka
anlamlandırmalarla karşımıza çıkmaktadır. Evliya Çelebi’ye baktığımızda ise seyahat
olgusunun ve seyyahın anlatım gücü dolayısıyla tılsımın, sözlük anlamlarının ötesinde
ve o anlamları genişleten, dal budak salarak yeni anlamlandırmalara yol açan kullanımlarına
şahit olunmaktadır. Her türlü “yeni” ile karşılaşmanın harikuladeliğinden, bunun
verdiği hayretten ve coğrafyaların kültürel birikiminden gelen kaynaklar ile seyyah, tılsımın
tanımına yeni bakış açıları getirmektedir. Seyahatnâme’de tılsım olgusunun anlam
evreninin yedi başlık altında toplanabileceği tespit edilmiştir: koruyuculuk, arıtıcılık ve
hüküm vericilik, bereket, kural koyuculuk, şifa, gösterge veya bir durumu nitelemenin
işareti, acayiplik.

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi, Seyahatnâme, din, halk bilimi, tılsımlar

Talismans in Evliya Çelebi's Seyahatnâme

Öz

Talismans are the most frequently observed mythological elements in Evliya Çelebi›s
Seyahatnâme. Throughout its historical developmen, the phenomenon of talisman emerges
with additional meanings beyond its basic significance of protection. Upon studying
Evliya Çelebi, we witness the use of talismans beyond their dictionary definitions due to
the travel phenomenon and the narrative power of the traveler. This expands talisman’s
meanings branching them out and leading to new interpretations. With the wonder of
encountering various ‘new’ elements, the amazement it brings, and the cultural diversity
from different regions, the traveler associates new dimensions to the definition of talisman.
It has been observed that in Seyahatnâme, the universe of meaning surrounding the
phenomenon of talisman can be grouped under seven qualities: protection, purification,
judgment, abundance, rule-making, healing, indication or characterization of a situation,
and strangeness.

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi, Seyahatnâme, religion, folklore, talismans