An Analysis of Mehmed Zihni Efendi’s (d. 1332/1913) Ijazah and His Ustaz

Yıl 2023, Sayı: 21, 335 - 356, 23.06.2023

Ahmet Turan Arslan

https://doi.org/10.16947/fsmia.1318929

Öz

Mehmed Zihni Efendi (d. 1332/1913) was born, grew up, and passed away in
Istanbul and is one of the most famous late Ottoman scholars. He is also the author of
many scholarly works on Islamic sciences. Zihni Efendi had excellent services in the
publication of the Sahih al-Bukhari and Muslim. As he wrote a book on Usul al-Fiqh
(The Methodology of Islamic Law), He also wrote a book explaining the principle of
Islam called Nimet-i Islam. This book was also very useful and attracted attention and
is still propagated. Among the various works he wrote in Turkish on teaching Arabic, al-
Muntakhab and al-Muqtadab broke new ground in their field and were used as textbooks
for years in İdadi (the general name of Ottoman middle schools) and Rüşdiye (the general
character of Ottoman high schools). His work al-Qawl al-Jayyid, in which he collected
the couplets as shawahid in rhetoric books and explained them in Turkish, is unique in
its field.
While doing my previous studies on Mehmed Zihni Efendi, I needed help finding
a document explaining the subject from whom he had studied and received his ijazah.
When I saw the ijazah of Muallim Hacı Zihni Efendi among his letters, I identified his
Ustaz. After giving brief information about ijazah in this article, I’ve stated some of my
thoughts about his ijazah and Ustaz.

Anahtar Kelimeler

Nimet-i Islam, al-Muntakhab, al-Muqtadab, ijazah

Mehmed Zihni Efendi (ö. 1332/1913)’nin İcâzetnâmesi ve Hocası Üzerine Bazı Değerlendirmeler

Öz

Mehmed Zihni Efendi (ö. 1332/1913) İstanbul’da doğmuş, büyümüş ve orada
yaşayıp ölmüş, son devir Osmanlı âlimlerinin en meşhurlarından biridir. Aynı
zamanda devrinin en çok eser yazanlarındandır. Zihni Efendi’nin, Buhârî ve Müslim’in
sahihlerinin basımında büyük hizmetleri olmuştur. Usûl-i Fıkha dair eser yazdığı gibi
kaleme aldığı Niʻmet-i İslam adlı ilmihal de çok faydalı olmuş ve ilgi görmüştür; hala
da neşredilmektedir. Arapça öğretimine dâir Türkçe olarak yazdığı çeşitli eserlerden
el-Müntehab ve el-Muktedab, alanında çığır açmış ve İdâdî ve Rüşdiye Mekteplerinde
yıllarca ders kitabı olarak okutulmuşlardır. Belâğat kitaplarında şevâhid olarak
kullanılan beyitleri harekeli bir şekilde toplayıp Türkçe olarak açıkladığı el-Kavlü’lceyyid
adlı eseri ise alanında eşsizdir.
Mehmed Zihni Efendi hakkındaki önceki çalışmalarımı yaparken onun kimden
okuyup icâzet aldığı konusunu açıklayan bir belgeye ulaşamamıştım. Muallim Hacı Zihni
Efendi’nin mektrûkâtı arasında icâzetnâmesini bulmamla hocasını tesbit etmiş oldum. Bu
makalede ise önce icâzetnâmeler hakkında kısa bilgi arz ettikten sonra onun icâzetnâmesi
ve hocası hakkındaki bazı mülâhazalarımı belirttim.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Zihni, Niʻmet-i İslam, Müntehab, Muktedab, icâzetnâme