Çandarlı Mahmud Çelebi and His Waqf of Iznik

Yıl 2024, Sayı: 23, 119 - 146, 12.06.2024

Şükriye Pınar Özyalvaç

https://doi.org/10.16947/fsmia.1499457

Öz

The Ottoman Empire, which appeared on the stage of history as one of the principalities
of Anatolia, was supported by strong and visionary statesmen in the process of becoming
a great empire. The Çandarlı family, which played an important role in the establishment
of the empire, raised influential rulers who served the sultans for about one hundred
and fifty years. This family, which played an important role in expanding the state’s
political administration organization and establishing the Ottoman identity in the cities.
It also played a unifying role in society through its foundations. In this context, our study
focuses on Çandarlı Mahmud Çelebi, the grandson of the founder of the family, Kara
Halil Pasha, and the function of the foundation complex in İznik, which dates back to the
15th century. Using the Waqf Charter Book numbered 2149 in the ‘General Directorate
of the Land Registry and the Cadastre of Books (TK.GK.d)’ classification of the Ottoman
Prime Ministry Archives as the primary source, this study examines the political, social,
and economic conditions in which Mahmud Çelebi lived and evaluated the means he
had and the methods he used to save them. To this end, the life of Mahmud Çelebi and
the historical environment of the century in which the foundation was established are
discussed first, followed by an analysis of the foundation’s establishment, management,
personnel, kitchen expenses, and sources of income. In this way, an attempt is made to
understand the contribution of Mahmud Çelebi, a member of the Çandarlı family, who
provided the first examples of Ottoman architecture to the political and social structure
through his philanthropic work.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, imaret, city, ruling elite, waqf charter

Çandarlı Mahmud Çelebi ve İznik Vakfı

Öz

Anadolu’daki beyliklerden biri olarak tarih sahnesine çıkan Osmanlı Devleti, büyük
bir imparatorluk olma sürecinde güçlü ve vizyon sahibi devlet adamlarıyla siyasi ve iktisadi
politikasına yön vermiştir. Kuruluş devrinde bu vazifenin önemli bir kısmını üstlenen
Çandarlı ailesi, yaklaşık yüz yıl sultanların hizmetinde yer alan nüfuzlu yöneticiler
yetiştirmiştir. Devletin siyasi yönetim sahasını genişletmesinde, teşkilatlanmasında,
Osmanlı kimliğinin kentlere yerleşmesinde önemli roller üstlenen bu aile vakıflar yoluyla
da toplumda bütünleştirici bir rol üstlenmiştir. Bu bağlamda çalışma, ailenin kurucusu
Kara Halil Paşa’nın torunu Çandarlı Mahmud Çelebi’ye odaklanmış ve onun 15. yüzyıla
tarihlenen İznik’teki vakıf kompleksinin işlevi değerlendirilmiştir. Cumhurbaşkanlığı
Osmanlı Arşivi, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü defterleri (TK.GK.d) tasnifinde
yer alan 2149 numaralı vakfiye defterinin ana kaynak olarak ele alındığı bu çalışmada,
Mahmud Çelebi’nin içinde bulunduğu siyasî, sosyal ve iktisadî şartlar dikkate alınarak
sahip olduğu imkânlar ve bunları tasarruf etme yöntemleri araştırılmıştır. Bu amaçla
öncelikle Mahmud Çelebi’nin hayatı ile vakfın tesis edildiği yüzyıldaki tarihî çevreye
değinilmiş ardından vakfın kuruluş aşaması, yönetimi, personeli, mutfak harcamaları ve gelir kaynakları incelenmiştir. Böylece Osmanlı mimarisinin ilk örneklerini veren
Çandarlı ailesinin bir mensubu olan Mahmud Çelebi’nin, vakıf eserleri üzerinden siyasî
ve sosyal yapı üzerindeki katkısı anlaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, imaret, şehir, yönetici elit, vakfiye

Kaynakça

• BOA, A.DVN.SMHM.d, 29/221; 41/487; 95/204. BOA, AE.SAMD.III, 126/12370. BOA, C. EV, 85/4218; 110/5461; 501/25313.