1979-1989 Sovyet-Afgan Savaşının Dönemin Türk Şiirindeki Yansımaları

Yıl 2024, Sayı: 24, 1 - 25, 30.12.2024

M. Fatih Andı , Semiha Muhterem Belviranlı

https://doi.org/10.16947/fsmia.1609799

Öz

Bireysel ve toplumsal hafızada derin ve kalıcı izler bırakan savaşlar sırasında meydana
gelen sosyo-ekonomik, siyasal ve kültürel değişimler edebiyatı da etkiler. Bu bakımdan
edebi eserler toplumların var olma süreçlerinde meydana gelen olgu ve olayların
yansımalarını gösteren kaynaklardandır. 1979 yılında Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı
işgali ile başlayan ve yaklaşık dokuz yıl süren Afganistan Savaşı, Türk yazar ve şairler
arasında da yankı bularak edebi eserlere yansımıştır. Savaş sırasında yaşanan korku,
travma, acı ve kahramanlıklar şairler tarafından işlenerek dönemin edebiyatında yerini
almıştır. Bu çalışmada Sovyet güçlerinin Afganistan’da gerçekleştirdiği zulmün çocuk
dünyasındaki izdüşümü, Türk edebiyatının önde gelen dergilerinden olan Mavera dergisine yansıyan şiir örnekleri üzerinden incelenmiştir. Güncel siyasi meseleler ışığında
kaleme alınan şiirlerin bir kısmında dramatik savaş sahneleri içerisinde acı çeken “çocuk”
tasviri yapılırken diğer kısmında kendisine yüklenen derin mana, mesaj ve sorumluluk ile
birlikte yüceltilen bir “çocuk” motifi yer almıştır. Bu şiirlerde mesaj ve söylemin sanatsal
kaygının önüne geçtiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türk şiiri, Afganistan, Sovyetler Birliği, savaş, çocuk

Reflections of the 1979-1989 Soviet-Afghan War in Contemporary Turkish Poetry

Öz

The socio-economic, political, and cultural transformations that occur during wars,
leaving profound and lasting imprints on individual and collective memory, also influence
literature. In this regard, literary works serve as reflections of the events and phenomena
that occur in societies deep in their existence processes. The Afghanistan War, which
began with the Soviet invasion in 1979 and lasted for nearly nine years, resonated among
Turkish writers and poets, finding expression in literary works. Themes of fear, trauma,
pain, and heroism experienced during the war were processed by poets and became part of
the literature of the time. This study examines the projection of the atrocities committed
by Soviet forces in Afghanistan onto the world of children, as reflected in examples of
poetry published in Mavera, one of the leading Turkish literary magazines. While some
of these poems depict children suffering in dramatic war scenes, others present a “child”
figure elevated with deep meaning, messages, and responsibilities. In these poems, it is
evident that the message and discourse take precedence over artistic concerns.

Anahtar Kelimeler

Turkish poetry, Afghanistan, Soviet Union, war, children

Kaynakça

• Andı, M. Fatih, “Cahit Zarifoğlu’nun Şiirlerinde Bir Kötülük Öğesi Olarak Yılan Sembolü”, İlmi Araştırmalar, 8, İstanbul, 1999.
• _________, “Afrika Bağımsızlık Savaşlarının II. Yeni Şiirine Yansımaları”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, cilt 33, sayı 33, Eylül 2012.
• Andı, M. Fatih - Yorulmaz, Hüseyin, Bir Dağ Nasıl Söylerse Öyle: Cahit Zarifoğlu, İstanbul, Ketebe Yayınları, 2020.