İHRACATÇI İMALAT SANAYİ İŞLETMELERİNİN KALİTE VE SİSTEM BELGELENDİRME SÜRECİNDE YAŞADIKLARI TEMEL SORUNLAR: DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ÖRNEĞİ

Yıl 2010, Cilt: 8 Sayı: 2, 1 - 27, 22.04.2010

Erkan Turan Demirel , Ali Aksoy

Öz

Bu çalışma; “İhracat
yapan imalat sanayi işletmelerinin faaliyetlerinde kalite ve sistem
belgelendirme süreci ile uygulamalarında yaşadıkları sorunların kaynağı nedir?”
problem cümlesinden yola çıkılarak hazırlan-mıştır. Araştırmadan elde edilen
veriler; işletmelerde kalite bilincinin var olduğunu, bilincin yeterince
özümsenmediğini ve yüzeysel kaldığını göstermektedir. Bu yüzeysellik nedeniyle;
kalite bilincinin uygula-maya yeterince yansıtılamadığı düşünülmektedir.
Bilgisizlik, mali yetersizlik ve teknik yetersizlik temelinde şekillenen
sorunların aşılması için işletmelerin yeterince gayret gösteremiyor olmalarının
da yüzeyselliğin sonuçlarından birisi olduğu ifade edilebilir. Ayrıca, elde
edilen verilerden, kaliteye ve belgelendirmeye yüksek düzeyde önem verilmesine
rağmen ihracat deneyiminin ve ihracatta yayılma alanının yeterli düzeyde
olmadığı, konunun bölgedeki geçmişinin çok yeni olduğu, belgelendirmenin
ihracat satışlarına “çok az düzeyde” artırıcı etki ettiği ve bu durumun
“standartlar, uluslararası ticaretin ortak dilidir” görüşüne zıt göründüğü
anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kalite, Standardizasyon, Kalite ve Sistem Belgelendirme, İhracat

Kaynakça

• 1. ALPTÜRK, Cengiz (2008). Ekonominin Dina-mosu Küçük ve Orta Büyüklükte İşletmeler (KOBİ Rehberi). Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• 2. ALTUNBAĞ, Mehmet (2005). ISO 9000 Standartları ve Toplam Kalite Yönetiminin Uluslararası Pazarlamaya Etkileri: İç Anadolu Bölgesi’nde Bir Uygulama. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayın-lanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• 3. ARZOVA, S. Burak (2006). İhracat Hakkında Her Şey. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• 4. ASLAN, Emre (2007). ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sisteminin KOBİ’lerin Performansları Üzerine Etkileri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• 5. ATAMAN, Göksel (2002). İşletme Yönetimi Temel Kavramlar ve Yeni Yaklaşımlar. İstanbul: Türkmen Kitapevi.
• 6. BAL, Erdem (2002). Gümrük Birliği ve Avrupa Birliği`ne Giriş Sürecindeki Türk KOBİ`lerinin Sorunları, Çözüm Önerileri ve Türkiye İçin Bir Destek ve Teşvik Modeli. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayın-lanmamış Doktora Tezi.
• 7. BENNER, Mary, J., & VELOSO, Francisco M. (2008). ISO 9000 Practices and Financial Performance: A Technology Coherence Perspec-tive. Journal of Operations Management, 26(5)
• 8. BINIECKA, M., CAMPANA, P., & IANNILLI, I. (2005). The Technological and Economic Management of The Environmental Variable in The Pharmaceutical–Chemical Industry. Micro-chemical Journal, 79
• 9. BOLAT, Bersam (2002). , ISO 9000 Kalite Yönetimi ve ISO 14000 Çevre Yönetimi Sistem-leri Uygulamalarının Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• 10. BOULTER, Louise, & BENDELL, Tony (2002). How Can ISO 9000:2000 Help Companies Achieve Excellence?: What The Companies Think. Measuring Business Excellence, 6 (2)
• 11. BUTTLE, Francis, (1996). Servqual: Review, Critique, Research Agenda. European Journal of Marketing, 13(1)
• 12. CE İşareti, Kullanım Alanları ve Türkiye’de Durum Konusunda Kısa Bilgiler. Erişim: 27.12. 2007, Web site: http://www.alomaliye.com/ce_ isareti_kullanim.htm
• 13. CENGİZ, Emrah, GEGEZ, Ercan, ARSLAN, Müge, PİRTİNİ, Serdar & TIĞLI, Mehmet (2003). Uluslararası Pazarlara Giriş Strateji-leri. İstanbul: Der Yayınları.
• 14. ÇAKMAK, Ali (2007). Entegre Kalite Yönetim Sistemleri ISO 9001:2000, ISO 14001 ve OHSAS 18001. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• 15. ÇALIŞIR, Fethi, BAYRAKTAR, Cahit, A., & BESKESE, Berna (2001). Implementing the ISO 9000 Standards in Turkey: A Study of Large Companies’ Satisfaction with ISO 9000. Total Qualıty Management, 12(4)
• 16. ÇELİK, Adnan (2006). Kalite Yönetim Sistemi ve CE İşareti Uygulamaları. Ankara: Gazi Kita-bevi.
• 17. ÇELİK, Adnan, & AKGEMCİ, Tahir (2007). Girişimcilik Kültürü ve KOBİ’ler.Ankara: Gazi Kitabevi.
• 18. DİNÇER, Ömer (1998). Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası. İstanbul : Beta Basım Yayım Dağıtım.
• 19. EFİL, İsmail (2003). Toplam Kalite Yönetimi ve Toplam Kaliteye Ulaşmada Önemli Bir Araç ISO 9000 Kalite Güvencesi Yönetimi. İstanbul: Alfa Yayınları
• 20. ERDİL, Sabri (2003).CE İşareti Uygulamaları ve Türkiye’de Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Geliştirilmesindeki Sorunlar. Türkiye Dış Ticaret Dergisi, Kasım Sayısı
• 21. GARVIN, David A. (1988). Managing Quality: The Strategic and Competitive Edge. New York : Free Pres.
• 22. GRAFF, Susan (1997). ISO 14000: Should Your Company Develop an Environmental Manage-ment System?. Industrial Management, Novem-ber/December
• 23. GÜÇLÜ, Murat (2007). OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayın-lanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• 24. ISO 22000 HACCP Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi. Erişim: 27.01.2009, Web site: http:// www.wcs.com.tr/iso22000_kalite_nedir.htm
• 25. İhracat Yönetmeliği. (06.06.2006). Resmi Gaze-te, Sayı: 26190.
• 26. İhracatta Kalite. Erişim: 04.06.2009, Web site: http://www.anima.com.tr/egiad/ekonomi/k004_ihracattakalite.asp?ekonomi=1
• 27. İş Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi. Eri-şim: 06.01.2006, Web site: http://www. Ardidanismanlik.com/arzum/İSGstandardi.htm
• 28. JORGENSEN, Tine, H., REMMEN, M. Arne, & MELLADO, Dolores (2006). Integrated Mana-gement Systems – Three Different Levels of İntegration,. Journal of Cleaner Production , 14
• 29. Kalite. Büyük Türkçe Sözlük [Web]. Ankara: Türk Dil Kurumu. (29.07.2009), http://tdkterim. gov.tr/bts/?kategori=verilst&kelime=kalite&ayn=tam
• 30. KALYONCUOĞLU, Selma (2003). Avrupa Birliği’nde Ürün Standardizasyonu, CE İşareti ve OSTİM’de Bir Uygulama. Ankara: Gazi Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlan-mamış Yüksek Lisans Tezi.
• 31. KARAOĞLU, Hacer (2002). KOBİ’lerde TKY Uygulamaları ve Kalite Bilinci. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• 32. KARAPETROVIC, Stanislav, RAJAMANI, Divakar, & WILLBORN, Walter (1997). ISO 9000 for Small Business: Do It Yourself. Industrial Management, 39(3)
• 33. KAYE, J.P. (2000).ISO 9000: Should Your Company Seek Certification?. Pennsylvania CPA Journal, 15
• 34. KESKİN, Aslı (2007). İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi ve Bir Uygulama. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• 35. KİRTİŞ, A. Kâzım (2004). Uluslararası Pazar-lama ve Dış Ticaret İşlemleri Yönetimi. Malatya: Evin Ofset.
• 36. KONYALI, Arzu (2006). Avrupa Birliği’ne Giriş Sürecinde KOBİ’lerin Kalite Konusundaki Yaklaşımları, Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• 37. KÖLÜK, Nihat, DİLSİZ , İrfan, & KARTAL, Cafer (2005). Kalite Güvencesi ve Standartları. Ankara : Detay Yayıncılık.
• 38. KRIEGER, Stephanie (2003).Analysis of The Information And Communicatıon Level In Different Quality Management Systems in The Agri-Food Sector. EFITA Conference, Debrecen – Hungary
• 39. KÜÇÜK, Orhan (2004). Standardizasyon ve Kalite. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• 40. MBOHWA, Charles, & FUKADA, Shuichi (2002). ISO 14001 Certification in Zimbabwe: Experiences, Problems and Prospects. Corporate Environmental Strategy, 9(4)
• 41. MELEMEN, Mehmet (2000). Türkiye’de KOBİ’ lere Yönelik İhracat Teşvik Politikalarının Etkinliği Arttırıcı Bir Model Olarak Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bil. Ens. Yayınlan-mamış Doktora Tezi.
• 42. MORROW, David, & RONDINELLI, Dennis (2002). Adopting Corporate Environmental Management Systems: Motivations and Results of ISO 14001 and EMAS Certification. Eur-opean Management Journal, 20(2)
• 43. MOTWANI, J.G., MAHMOUD, E., & RICE, G. (1994). Quality Practies of Indian Organizations: An Empirical Analysis. International Journal of Quality & Reliability Management, 11(1)
• 44. MÖRÖYDOR, Başak (2006). ISO 9000:2000 Kalite Yönetim ve HACCP Sistemleri Entegras-yonu ve İşletmelere Sağladığı İyileştirmelerin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• 45. MUCUK, İsmet (2007). Pazarlama İlkeleri. İstanbul : Türkmen Kitabevi.
• 46. NEMLİ, Esra (2004). Sürdürülebilir Kalkınma: Şirketlerin Çevresel ve Sosyal Yaklaşımları. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• 47. ÖZDEMİR, Kerim (2008). KOBİ’LER İçin Yükleme Öncesi İhracat Finansmanı ve Güney Kore Deneyimi. Proceedıngs of The Interna-tional Congress Integration and Economic Development in Transition Economies, Kırgızis-tan – Türkiye “Manas” Üniversitesi, Bişkek / Kırgızistan, Ekim
• 48. ÖZDEMİR, Kerim, & GÜÇLÜ, Sami (1995). Türkiye’nin Dış Ticaretinde Standardizasyon ve Kalitenin Önemi. Standard, Temmuz
• 49. ÖZKAN, Mehmet. Erişim: 25.06.2006, Web site: http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl _gos.php?nt=47
• 50. SABUNCUOĞLU, Zeyyat, & TÜZ, Melek (2001). Örgütsel Psikoloji. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• 51. SALOMONE, Roberta (2008).Integrated Mana-gement Systems: Experiences in Italian Orga-nizations. Journal of Cleaner Production, 16
• 52. SANDERS, Donald A., SANDERS, Judith A., & JOHNSON, Richard H. (1994). ISO 9000 Ne-dir? Niçin? Nasıl?, Çeviren: Gönül YENERSOY. İstanbul: Rota Yayınları.
• 53. SANTOS, E.F., SILVA, C.E.S. , & VILELA, R.A.G. Evaluation of an Ergonomy Program Developed Based on the OHSAS 18001:1999. Erişim: 25.01.2009, http://www.ergobrasil.com/ loja/arquivos/pastas/2/10.pdf.
• 54. SAVAŞ, Halil (2003).Avrupa Birliği Standardi-zasyon Kurumları ve CE İşareti. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(2)
• 55. SROUFE, Robert, & CURKOVIC, Sime (2008). An Examination of ISO 9000:2000 And Supply Chain Quality Assurance. Journal of Operations Management, 26
• 56. Standart. Büyük Türkçe Sözlük [Web]. Ankara: Türk Dil Kurumu. (30.07.2009), http://tdkterim. gov.tr/bts/?kategori=verilst&kelime=standart&ayn=tam
• 57. SURESCHANDAR, G. S., CHANDRASEKHARAN, R., ANAHTHARAMAN, R.N., (2002). The Relati-onship Between Management’s Perception of Total Quality Service and Customer Perceptions of Service Quality. Total Quality Management, 13(1)
• 58. ŞİMŞEK, Muhittin (2002). Ekonominin Loko-motifleri KOBİ’lerin Olmazsa Olmazları. İstan-bul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• 59. ŞİMŞEK, Muhittin (2004). Toplam Kalite Yönetimi. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• 60. TIENA, Shiaw-Wen, CHUNGA, Yi-Chan, & TSAIB, Chih-Hung (2005). An Empirical Study on The Correlation Between Environmental Design Implementation and Business Competitive Advantages in Taiwan’s Industries. Technovation, 25
• 61. TİKİCİ, Mehmet, & AKSOY, Ali (Edt.). (2009). Girişimcilik ve Küçük İşletmeler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• 62. Toplam Kalite Yönetimi. Erişim: 04.06.2009, Web site: http://www.forumturka.net/forum/ archive/index.php/t-72775.html
• 63. ÜLGEN, Hayri, & DURNA, Ufuk (2001). Yenilik Yönetimi ve Yenilik Yönetiminde Etkin Örgütsel Yapı ve Faktörlere Yönelik Araştırma. 9. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı
• 64. VOENI, F., JACKSON, P., & ASHTON, D. (1994). ISO 9000 An Implementation Guide for Small to Mid Size Businesses. USA: St. Lucie Press.
• 65. WALLACE, C.A., POWELL, S.C., & HOLYOAK, L. (2005). Development of Methods for Standardised HACCP Assessment. British Food Journal, 97 (10)
• 66. What is CE Marking (CE Mark)?. Erişim: 27.01.2009, Web site: http://www.ce-marking. org/what-is-ce-marking.html
• 67. ZENG, S.X., SHI, Jonathan J., & LOU, G.X. (2007). A Synergetic Model For Implementing An Integrated Management System: An Empirical Study in China. Journal of Cleaner Production, 15