ERKEN DÖNEM İSLAM DEVLETİ: POLİTİK BİRLİĞİN SAĞLANMASINDA SEÇKİN SAHABELERİN ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 31 - 58, 17.12.2020

Hamza Al

Öz

İslam peygamberi Hz. Muhammed’in vefatıyla birlikte ortaya çıkan politik krizi aşmaya ve yeni oluşan İslam toplumunu yaşatmaya yönelik seçkin sahabelerin ortaya koyduğu çaba, dikkate değer bir konudur. Seçkin sahabeler, Hz. Muhammed sonrasında ortaya çıkan ihtilafları çözmeyi başardılar. Kendilerine yeni bir lider seçerek, zaman zaman liderlerine danışmanlık yaparak ve yer yer liderlerini denetleyerek iktidarın kurucu unsuru ve meşruiyetin kaynağı haline geldiler. Söz konusu seçkin sahabeler, Hz. Muhammed’in vefatıyla birlikte parçalanan Arap Yarımadasının birliğini yeniden tesis ettiler. Kendileri için tehdit olarak gördükleri iki büyük güçten birisi olan İran-Sasani devletini ortadan kaldırdılar, Bizans devletini ise ağır yenilgiye uğrattılar. Kadim medeniyetlerin hüküm sürdüğü coğrafyada İslam medeniyetinin temellerini attılar. Kurdukları devlet, tarihin en büyük ve en uzun ömürlü imparatorluklarından birisi haline geldi. Bu yönüyle seçkin sahabeler, Arap-İslam devletinin ve İslam medeniyetinin kurucularıdır ve bu yönüyle araştırmaya değerdir.

Anahtar Kelimeler

İslam devletinin kuruluş süreci, Halifelerin seçim süreci, Halife seçim sürecinde Kureyş’in rolü

Kaynakça

• AKDOĞAN, M. Nur, İmamiye Şiası Kaynaklarına Göre Hilafetine Kadar Hz. Ömer, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2014.
• APAK, Adem, Kabile,Endülüs Yayınları, İstanbul, 2017.
• APAYDIN, Mehmet, “İmâmetin Kureyş’e Ait Olduğuna Dair Hz. Peygamber’e İsnâd Edilen Rivâyetlerin Bütünsel Yaklaşım Yöntemiyle Tespiti”, İlahiyat Akademi Dergisi, Cilt 7, Sayı 8, Yıl 2018, ss.219-268.
• ASLAN, Recep, “İstişarenin Önemi ve Hz. Peygamber’in Uygulamalarından Örnekler”, Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Haziran 2014, ss. 223-241.
• AYAR, Kenan, “Hz. Ömer’in Basra Valisi Ebu Musa El-Eş’ari ile İlişkileri”, Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu, Cilt 2, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2018.
• AYDINLI, Osman 2018). Hz. Ömer’in Ebu Ubeyde b. El-Cerrah ile İlişkisi, Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu, Cilt 2, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2018.
• BAKKAL, Ali, “Ebu Bekir’in Halife Seçilmesinde İmamlar Kureyştendir Hadisinin Rolü Üzerine”, İstem, Yıl 3, Sayı 6, 2005, ss. 87-103.
• BALCI, İsrafil, “İmamlar/Halifeler Kureyştendir İddiasının Kritiği”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 40, 2016, ss.5-31.
• BAŞKÖYLÜ, Mahmut, Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer Döneminde Devlet-Halk Münasebetleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 1995.
• BERTHOLD, Wilhelm (). İslam Medeniyeti Tarihi, Çev. Fuat Köprülü, Akçağ Yayınları, Ankara, 2012
• ÇAĞATAY, Neşet, İslamdan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, AÜ. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1957.
• EBU HANİFE ED-DİNEVİ, el-Ahbaru’t-Tıval, Çev. Zekeriya Akman ve H.Siyabend Aytemür, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2017.
• EBU YUSUF, Kitabu’l Haraç, Çev. Ali Özek, Hisar Yayınları, İstanbul, 1973.
• ED DURİ, Abdulaziz, “Hz. Ömer’in Mali Düzenlemeleri”, Çev. H. İbrahim Hançabay, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23/2, 2014.
• ED DURİ, Abdulaziz, İlk Dönem İslam Tarihi, Çev. Hayrettin Yücesoy, Endülüs Yayınları, İstanbul, 1991.
• ED DURİ, Abdulaziz, İslam Kurumları Tarihi, Çev. Kasım Koç, Albaraka Yayınları, İstanbul, 2019.
• El BELAZURİ, Ensabü’l Eşraf, Cilt 1, Çev. Hikmey Akdemir, İlkharf Yayınevi, İstanbul, 2018.
• EL BELAZURİ, Fütühu’l Büldan, Çev. Mustafa Fayda, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1987.
• EL CABİRİ, Muhammed Abid, Arap-İslam Siyasal Aklı, 2. baskı, Çev. Vecdi Akyüz, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2001.
• EL MUBAREK, Muhammed, İslam Nizamı: Devlet ve Hükümet, Çev. Hüsameddin Cemal, Nida Yayınları, İstanbul, 2013.
• FADZLİ b. ADAM, “The Concept of Khilafah According to Selected Sunni and Shi’ite Qur’anic Commentaries”, The Universty of Leeds, Department of Theology and Religious Studies, https://www.slideshare.net/kingabid/the-concept-of-khilafah, April 2001.
• FAYDA, Mustafa, Hulefa-yi Raşidin, https://islamansiklopedisi.org.tr/hulefa-yi-rasidin.
• GÜZEL, Ahmet, “Hz. Ömer’in Raşid Halileflerle İlişkilerine Dair Bazı Mülahazalar”, Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu, Cilt 2, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2018.
• HAMİDULLAH, Muhammed, İslam Peygamberi, Cİlt 1, Çev. Salih Tuğ, Yenişafak, Ankara, 2003.
• HAMİDULLAH, Muhammed, İslam Peygamberi, Cİlt 2, Çev. Salih Tuğ, Yenişafak Yayınları, Ankara, 2003.
• HAMİDULLAH, Muhammed, İslamda Devlet İdaresi, Çev. Hamdi Aktaş, Beyan Yayınları, İstanbul, 2007.
• HOURANİ, Albert, Arap Halkları Tarihi, 10. Baskı, İletişim Yayınları, Ankara, 2013. https://islamansiklopedisi.org.tr/medine-vesikasi.