PROOF IN CRIMINAL PROCEEDINGS AND ISLAMIC LAW

Yıl 2024, Sayı: 2, 37 - 48, 31.12.2024

Tuba Beyza Katırsız

Öz

In criminal procedure, evidentiary activities are of great importance for uncovering the material truth. The tools used for proof in legal proceedings have evolved over time, resulting in differing approaches across legal systems regarding when a crime can be deemed proven. In modern criminal procedure, the legal proof system, which restricts a judge's opinion on evidence and the proof of material facts by statutory rules, has been largely abandoned. Instead, the discretionary proof system, where the judge builds their ruling by freely evaluating the unique evidence left behind by each case, has become more prevalent in modern criminal justice. This study aims to determine whether this shift in the perspective on trials, evidentiary activities, and evidentiary tools in the modern legal world has a counterpart in Islamic law, which is based on sources from the 7th-century Arab region. It also explores the perspective of Islamic law on proof and evidentiary tools. Islamic jurists developed specific methods for deriving rulings from the verses and hadiths that constitute the primary sources of Islamic law. Early scholars, following their interpretation methods, tended to confine procedural rules to the practices of the Prophet Muhammad. When the verses and hadiths are examined both purposefully and textually, a view pioneered by Ibn Qayyim al-Jawziyyah in later periods argues that the general objective of revealing the truth and ruling with justice requires considering any evidence that aids in uncovering the truth in criminal proceedings. However, this general objective does not apply to all cases. In the context of hudud crimes, it has been advised to settle such matters privately and keep them confidential wherever possible. The rights protected by hudud crimes are considered the "rights of God," and their punishment aims to shield society from such acts and discourage them. Therefore, extending evidentiary activities in the prosecution of hudud crimes is considered undesirable. In this respect, the approach to evidence in Islamic law varies depending on the general purpose of punishing specific crimes

Anahtar Kelimeler

Criminal Procedure, Proof and Evidence, Burden of Proof, Proof Systems, Islamic Law

CEZA MUHAKEMESİNDE VE İSLÂM HUKUKUNDA İSPAT

Öz

Ceza muhakemesinde ispat faaliyetleri maddi gerçeğe ulaşmak açısından büyük önem taşımaktadır. Yargılamada kullanılan ispat araçları tarih boyu değişip gelişmiş, bu tarihsel gelişimin bir sonucu olarak bir suçun ne zaman ispat edilmiş sayılacağı konusunda farklı hukuk sistemlerinde farklı yaklaşımlar benimsenmiştir. Modern ceza muhakemesinde hâkimin hüküm verirken ispat araçları ve maddi gerçeğin ispatı konusundaki görüşlerinin kanunla sınırlandırıldığı kanuni ispat sistemi terk edilmiş, hâkimin ceza yargılamasında hükmünü her olayın gerçekleştikten sonra geride bıraktığı kendine özgü delilleri serbestçe değerlendirerek inşa ettiği vicdani ispat sistemi yaklaşımı modern ceza muhakemesinde daha yaygınlık kazanmıştır. Modern dünyada yargılamaya, ispat faaliyetlerine ve ispat araçlarına bakış açısındaki bu değişimin, hukuki kaynakları 7. yüzyıl Arap coğrafyasında meydana gelmiş bulunan İslâm hukukunda bir karşılığının olup olmadığı, İslâm hukukunun ispata ve ispat araçlarına bakış açısı bu çalışmanın ulaşmayı amaçladığı bilgilerdir. İslam hukukçuları İslam hukukuna kaynaklık eden ayet ve hadislerden hüküm çıkarmak için bazı metotlar geliştirmiştir. İlk dönem alimleri uyguladıkları hüküm çıkarma metotları neticesinde yargılama usulünü Hz. Peygamber’in uygulamalarıyla sınırlı tutma temayülü göstermişlerdir. Ayet ve hadisler amaçsal olarak ve lafzi açıdan incelendiğinde sonraki dönem alimlerinden olan İbn Kayyım el-Cevziyye’nin öncülük ettiği görüşe göre hakikatin ortaya çıkarılması ve adaletle hükmetme genel amacı hakikate ulaştıran her türlü delilin ceza yargılamalarında göz önünde bulundurulmasını gerektirmektedir. Bunun yanı sıra tüm suçların yargılanmasında bu genel amacın varlığından söz edilememektedir. Hadd suçlarının varlığı söz konusu olduğunda suç işleyen kişilere mümkün mertebe olayı mahkeme önüne taşımadan sulh etmek ve durumu gizli tutmak tavsiye edilmiştir. Bu suçlarla korunan hakların Allah hakkı olduğu kabul edilmiştir ve cezalandırılmasındaki genel amaç toplumu bu fiillerden korumak ve sakındırmaktır. Dolayısıyla hadd suçlarının yargılanmasında ispat faaliyetlerinin genişletilmesi istenmeyen bir durumdur. Bu açıdan İslâm hukukunda ispat suçların cezalandırılmasındaki genel amaca göre farklılık arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ceza Muhakemesi, İspat ve Deliller, İspat Sistemleri, İspat Yükü, İslam Hukuku

Kaynakça

• Almaany. Erişim 5 Aralık 2024 https://www.almaany.com/.
• Aydın, Devrim. Ceza Muhakemesinde Deliller. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2014.
• Beroje, Sahip. İslam Ceza Muhakemesi Hukukunda Beyyine Külfeti ve İspata Hakim Esaslar. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Estitüsü, Doktora Tezi, 1999.
• Birtek, Fatih. Ceza Muhakemesinde Delil ve İspat. Ankara: Adalet Yayınevi, 2. Basım, 2017.
• Ebu Zehra, Muhammed. İslam Hukuku Metodolojisi. çev. Abdulkadir Şener, Ankara: Fecr Yayınevi, 8. Basım 2000.
• el-Askalânî, İbn Hacer. Muhtasar Fethu’l Bari. nşr. Ebu Suhayb Safâ ed-Davvi Ahmed el- Adevi. 6. ve 13. Cilt. İstanbul: Karınca & Polen Yayınevi, Ekim 2020.
• el-Cevziyye, İbn Kayyım. et-Turukul Hükmiyye fi’s-Siyasetiş-Şer’iyye (Yargılama Hukukunda İspat Yolları). çev. Mehmet Erdoğan, İstanbul: Beka Yayınlar, 1. Basım, Kasım 2022.
• eş-Şatıbî. el-İ’tisâm çev. Ahmet İyibildiren, Konya: Kitap Dünyası Yayınları, 3. Basım, Haziran 2011.
• Feyzioğlu, Metin. Vicdani Kanaat. İstanbul: Islık Yayınları, 2. Basım, Aralık 2015.
• İbn Abidin, Muhammed Emin. Reddü’l Muhtar ale’d-Dürril-Muhtar çev. Ahmed Davudoğlu, İstanbul: Şamil Yayınevi, 1983.
• Kahveci, Nuri. Ana Hatlarıyla İslam Ceza Hukuku İstanbul: Ensar Neşriyat, 2. Basım, 2022.
• Koca, Ümit. “İslam Ceza Muhakemesi Hukukunda İspat Yükü”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Haziran 2022(39) s.93-115.
• Roxin, Claus. “İspat Hukukunun Esasları" çev. Yener Ünver, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2005/2 C. 4, S. 8 s.265-289.
• Yayla, Mehmet. Ceza Muhakemesi Hukukunda İspat ve Şüphe Ankara: Seçkin Yayınevi, 2. Basım, 2021.
• Yenisey, Feridun ve Nuhoğlu, Ayşe. Ceza Muhakemesi Hukuku Ankara: Seçkin Yayınevi, 4. Basım, Eylül 2016.
• Zuhayli, Vehbe. İslam Fıkhı Ansiklopedisi çev. Ahmet Efe vd. İstanbul: Risale Yayınevi, 1994.