Vilayat-ı Sitte Islahatı’nın Van’da Uygulanma Çabaları

Yıl 2022, , 19 - 40, 11.12.2022

Serhat Aras Tuna

https://doi.org/10.19060/gav.1217245

Öz

Vilayat-ı Sitte Islahatı, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra imzalanan Ayastefanos Antlaşması ile gündeme gelmiştir. Ayastefanos Antlaşması yürürlüğe girmemiş fakat ıslahat projesi Berlin Antlaşması’nda da yer almıştır. Özellikle İngiltere başta olmak üzere Fransa, Almanya ve Rusya’nın sıkı takipçisi olduğu ıslahat projesi, Erzurum, Diyarbekir, Bitlis, Van, Sivas ve Mamuretülaziz vilayetlerinde yaşayan Ermenilere siyasi, sosyal, ekonomik, hukuki ve daha birçok alanda yeni haklar verilmesini kapsıyordu. II. Abdülhamid her ne kadar bir süre ıslahat projesini sürüncemede bırakmışsa da 1895’te ıslahat uygulanmaya konmuştur. Islahatın uygulandığı dönemde Van’da büyük bir isyan çıkmıştır. Bu yüzden ıslahat, Van’da bu isyanın etkisi altında kalmıştır. Buna rağmen ıslahat, Van’ın yönetimi ve toplumsal düzenine yeni bir çehre kazandırmaya çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vilayat-ı Sitte, Islahat, Van, Berlin Antlaşması, Ermeniler, Vilayat-ı Sitte, Islahat, Van, Berlin Antlaşması, Ermeniler

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA.): A.MKT.MHM:676/20;BEO:68/5089;DH.MKT:409/61,645/22,665/1;DH.TMIK.M: 7/13, 9/43, 19/12, 24/16, 24/64, 27/13, 27/42, 28/12, 58/23.
• The National Archives-Foreign Office (TNA.FO.): 195/1944, 195/2021.
• Servet-i Fünûn, c.9, Numara 234, 13 Temmuz 1311 (26 Temmuz 1895).
• GÖRÜR, Emel Demir, Osmanlı Belgeleri ile İngiliz Elçilik ve Konsolosluk Raporlarında Vilâyât-ı Sitte ıslahatı (1878-1899), TTK Yayınları, Ankara, 2020.
• GÜL, Mustafa, ‘‘1896 Van Ermeni İsyanı ve Sonrasındaki Gelişmeler’’, OTAM, Sayı 8, Ankara, 1988, s. 139-147.
• GÜNAY, Nejla, ‘‘Ermenilerin Kurdukları Cemiyetler ve Komitelerin Maraş ve Çevresindeki Faaliyetleri’’, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 3, 2012, s. 21-44.
• GÜNAY, Nejla, “Rusya’nın Osmanlı Unsurları Üzerindeki Çalışmaları ve 1914 Bitlis Ayaklanması”, Gazi Akademik Bakış, c. 10, Sayı 20, 2017, s. 49-68.
• GÜNAY, Nejla, “Rusların 1915 Yılında Van Vilayeti ve Çevresinden Ermenileri Kafkasya’ya Göç Ettirmesi”, Gazi Akademik Bakış, c.14, Sayı 27, 2020, s. 133-150.