Ankara Halkevi ve Faaliyetleri (1932-1938)

Yıl 2024, , 151 - 172, 11.06.2024

Veysel Hasar

https://doi.org/10.19060/gav.1498830

Öz

Cumhuriyet idaresi Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyılda nasıl parçalandığını çok iyi idrak etmişti. Parçalanan imparatorluk bakiyesinden ulus-devlet inşa etmek isteyen Atatürk, modernleşme sürecini bir hayat davası olarak görmekteydi. Bu yüzdendir ki Türk İstiklâl Harbi’nin kazanılmasından sonra mücadelenin bir diğer alanı olarak çağdaş medeniyetler seviyesine çıkmak hedef olarak belirlenmişti. Bu hedefe ulaşabilmek için siyasi, içtimai, kültürel, ilmi ve benzeri birçok alanda inkılâp hareketleri başlatılmıştı. İnkılâpların halka ulaştırılması ve benimsetilmesi ise hayati derecede önemli bir konu idi. Bu noktada Atatürk yapılan inkılâpların merkezden-çevreye doğru halka benimsetilmesi için aracı mekanizmaların açılmasını gerekli görmüştü. Bu düşünceyle ilk olarak 19 Şubat 1932’de Ankara Halkevi dahil olmak üzere 14 ilde Halkevleri açıldı. Ankara Halkevi kendi bölgesinde mütevazı bütçesiyle halkın tenvir edilmesi için çok önemli faaliyetler yürütmüştür. Bu önemli kültür kurumu adeta münevver kesim ile yurttaşların bir araya geldiği ve ilmi faaliyetler gerçekleştirdiği kurum haline dönüşmüştü. Atatürkçü, seküler/modern devlet ideolojisinin halka benimsetilebilmesi için Ankara Halkevi, yurttaşların terbiyesi için önemli uğraşlar vermiş ve devlet-millet bütünleşmesinin tesis edilmesi için kendi görev alanında ciddi çalışmalar yürütmüştür. Alanında uzman yerli ve yabancı birçok bilim insanı ve sanatçıyı ağırlayan kültür kurumu, Türkiye’nin modernleşme politikalarına ve mücadelesine kendi imkânlarıyla destek oldu. Bunlara ek olarak, birçok başarılı öğrencinin meccanen okutulmasına katkı veren Ankara Halkevi bu öğrencilerin ileride bürokraside görev almasının önünü açtı. Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’nin nüfusunun dörtte üçünden fazlası kırsal bölgelerde mukimdi. Kırsal bölgeleri ilgi alanı dışında tutmayan Ankara Halkevi, Köycülük Komitesi aracılığıyla uzak köyleri ziyaret ederek yurttaşların hayat standartlarının yükselmesi, sağlık, eğitim, kültür, bayındırlık ve üretim alanlarında devlet imkânlarının köylere ulaşması için çalışmalar yürüttü ve özellikle sağlık taraması uygulamaları halkın sıhhi koşullarının düzelmesini, salgınların azalmasını sağladı. Hülasa Ankara Halkevi sahip olduğu dokuz şube vasıtasıyla Türk modernleşmesine, edebiyatına, tarihine, sanatına ve Türk kültür hayatına birçok önemli hizmetlerde bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Ankara, Halkevi, Modernleşme, Türkiye.

Kaynakça

• U.S. National Archives, Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey, 1930-1944, Decimal File 867.145, Internal Affairs Of States, Charities. Philanthropic Organizations., Turkey, Institutional Homes., Feb. 16, 1932-July 1, 1932. 867. 145/3.
• U.S. National Archives, Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey, 1930-1944, Decimal File 867. 145, Internal Affairs Of States, Charities. Philanthropic Organizations., Turkey, Institutional Homes., Feb. 16, 1932-July 1, 1932. 867.145/2.
• C.H.F. Halkevleri Talimatnamesi, Hâkimiyeti Milliye Matbaası, Ankara 1932.
• C.H.P. Halkevleri ve Halkodaları 1932-1942, Alâeddin Kıral Basımevi, İstanbul-Ankara 1942.
• ÇAĞLAR, Behçet Kemal, Direktör: Mehmet Fuat Köprülü, “Halkevlerinde Beliren Değerler ve Bariz Çalışmalar”, Ülkü Halkevleri Mecmuası, Cilt 10, Sayı 59, Ankara 1938, Ulus Basımevi, İkinci Kânun 1938, ss. 468-473.
• ÇAĞLAR, Behçet Kemal, Direktör: Mehmet Fuat Köprülü, “Halkevlerinde Göze Çarpan Çalışmalar ve Beliren Değerler”, Ülkü Halkevleri Mecmuası, Cilt 10, Sayı 60, Ankara 1938, Ulus Basımevi, Şubat 1938, ss. 548-552.
• ÇAĞLAR, Behçet Kemal. (1938). Direktör: Mehmet Fuat Köprülü, “Halkevlerinde Bariz Çalışmalar ve Beliren Değerler”, Ülkü Halkevleri Mecmuası, Cilt 11, Sayı 62, Ankara: Ulus Basımevi, Nisan 1938, ss. 175-180.
• ERİŞİRGİL, Mehmet Emin, (1938). Direktör: Mehmet Fuat Köprülü, “Hukukun Üç Cephesi ve Hukuk Tedrisatı”, Ülkü Halkevleri Mecmuası, Cilt 11, Sayı 61, Ankara 1938, Ulus Basımevi, Mart 1938.
• GÖNENÇ, Remzi, “Sağlık Bahtiyarlıktır”, Ülkü Halkevleri Mecmuası, Cilt 7, Sayı 37, Mart 1936, ss. 48-51.