An Evaluation on Ottoman Prisons: The Example of Karesi Prison

Yıl 2015, , 91 - 111, 17.12.2015

Özgür Yıldız

https://doi.org/10.19060/gab.10180

Cited By: 16

Öz

First prison in cities was established in 1555 and quickly, became widespread in the European continent. The prisons that were first setup in Europe then in America in 1773, have developed new forms in limiting freedoms. Before the modern prisons, Ottomans have imposed fines to mild to moderate crimes while, heavy offences were punished by rowing in the empire’s galleys or by being confined to a fortress. During the Ottoman period, the other form of punishment was shackling. This was defined in the documents of the Ottoman Archives with a phrase “confinement to iron” and it has been noted that this punishment was also imposed in the late Ottoman period. In general, the research informs about the prison establishment as one of the the Westernization attempts of the Empire. Karesi Prison was singled out as an example to illuminate the escapes, bribery and corruption that prevailed under the light of the documents of the archives.

 

Anahtar Kelimeler

-

Osmanlı Hapishaneleri Üzerine Bir Değerlendirme: Karesi Hapishanesi Örneği

Öz

Şehirlerde ilk hapishane 1555 yılında kurulmuş ve Avrupa kıtasında hızlı bir şekilde yaygınlaşmıştır. Öncelikle Avrupa’da ve 1773 yılında ise Amerika’da kurulan hapishaneler, özgürlüğü sınırlandırmanın yeni biçimlerini geliştirmişlerdir. Modern hapishaneler kurulmadan önce, Osmanlı Devleti hafif ve orta derecedeki suçlar için “para” cezası uygularken ağır suçlarda “kürek” ve “kalebentlik” cezası uygulamıştır. Osmanlı döneminde uygulanan diğer bir ceza şekli ise “pranga” olmuştur. Osmanlı Arşiv Belgelerinde “demire vurma” olarak adlandırılan bu cezanın, Osmanlının son döneminde de uygulandığı görülmüştür. Araştırmada, genel itibarıyla Osmanlı Devleti’nin batılılaşma sürecinde yer alan uygulamalarından birisi olan hapishane kurumu hakkında bilgi verilmektedir. Karesi Hapishanesi örnekleminde hapishanelerde yaşanan firar, rüşvet ve yolsuzluk gibi olaylar arşiv belgeleri ışığında aydınlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Hapishane, Karesi, Balıkesir, Ceza

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri) BOA. MVL., Dos, 735, No, 15, Lef.1,2,3,4,5,6,7. BOA. A. MKT. MHM., Dos, 402, No, 58. DH. MKT. Dos, 1338, No, 64, Lef.2,4.
• BOA. ŞD., Dos, 1540 , No, 64 , Lef.1,2,3. BOA. ŞD., Dos, 1542, No, 33, Lef.1,2,3. DH. MKT., Dos, 1376, No 109/1. DH. MKT., Dos, 1448, No, 41/1. DH. MKT., Dos, 1373, No, 67/1. DH. MKT., Dos, 1562, No, 105/1.
• BOA. Y.A.RES., Dos, 48, No, 40, Lef. 1,2. DH. MKT., Dos, 1422, No, 115/1. BOA. BEO., Dos, 836, No, 62646 DH. MKT., Dos, 1148, No, 56, Lef.1,2. BOA. BEO., Dos, 3862 , No, 289609. BOA. BEO., Dos, 4228, No, 317032.
• DH. MB. HPS., Dos, 89, No, 61, Lef.7, 8. DH. MB. HPS., Dos, 157, No, 27. BOA. DH.MB.HPS., Dos, 34, No, 93, Lef. 3,4,5,6. DH. MB. HPS., Dos,102, No, 7, Lef.1,2,3,4,5. BOA. MVL,. Dos, 71, No, 105. BOA. ŞD., Dos, 1540, No, 62, Lef. 2, 4. Tetkik Eserler
• AKIN, Hatice, “Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatına Dair 1893 Tarihli Bir
• Nizamname Önerisi”, History Studies, Volume 3/3, 2011, s.23-36.
• AKMAN, Mehmet, Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, Eren Yayınları, İstanbul 2004.
• AKYÜZ, O. Jülide, ÇELİK, Fadimana,“Diyarbakır Vilayeti Hapishaneleri”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 7, (Bahar 2011), s.73-95.
• ATAR, Zafer, “20. Yüzyılın Başlarında Turgutlu Hapishanesi’nin Genel Durumu”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mart 2011, Cilt :9 Sayı; 1, s.87-102.
• AVCI, Mustafa, “Osmanlı Hukukunda Para Cezaları”, Türkler X. Cilt, s.91-106. BAYINDIR, Abdulaziz, “ Örneklerle Osmanlı’da Ceza Yargılaması” Türkler X. Cilt, s.69-82. BİNGÖL, Sedat, Tanzimat Devrinde Osmanlı’da Yargı Reformu, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2004
• BOZKURT, Nurgül, “ XX. Yüzyıl Başlarında Kütahya Hapishanesi’nin Genel Durumu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5 Sayı: 21, (Bahar 2012), s. 261-277.
• BRİEN, Patricia O, “The Prison on the Continenent Europe, 1865-1965”, The Oxford Hıstory of the Prıson The Practice of Punishment in Western Society, Oxford
• Universiyt Press, New York 1998.
• CARLSON, Peter M., Judith Simon Garrett, Prison and Jail Administration Practice and Theory, Jones and Bartlett Publıshers, Massachusets 2008.
• ÇAKMAKOĞLU, Kuru Alev, Sinop Hapishanesi, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2004.
• DEMİRBAŞ, Timur, “Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların ve Cezaevlerinin Evrimi”,Hapishane Kitabı, Editörler: Emine Gürsoy Naskali-Hilal Oytun Altun, Kitapevi, İstanbul 2005
• DEMİREL, Fatmagül, “Osmanlı Adliye Teşkilatında Yaşanan Sorunların Hapishanelere Yansıması (1876-1909)”, Osmanlı’da Asayiş Suç ve Ceza 18-20.
• Yüzyıllar, Derleyenler, Noemi Levy, Alexandre Toumarkıne, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. DEMİRKOL, Kurtuluş, II. Meşrutiyet Döneminde Edirne Vilayeti Hapishaneleri, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Sakarya 2012.
• Devellioğlu Ferit, Osmanlıca- Türkçe Lugat, Aydın Kitapevi Yayınları, Ankara 1996.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra, Osmanlı Mahkemeleri, Arı Sanat Yayınevi, İstanbul 2004.
• FOUCAULT, Michel, Hapishanenin Doğuşu, Çev, Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitapevi, Ankara 2006.
• GÖNÜLLÜ, Ali Rıza, “20. Yüzyılın Başında Burdur’da Asayiş Olayları (1912- )”, I. Burdur Sempozyumu, Burdur, 2005, s.755-758.
• ……………………, “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Isparta Hapishanesi (1867-1920)”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 29, (Bahar 2011), s.349-392.
• GÜL, Abdulkadir, “Osmanlı Taşrasında Suç ve Suçlular (1919 Ocak Ayı Erzincan Sancağı Örneği)”, EÜHFD, C. XVII, S. 1–2, 2013 ,s.1-29.
• MCGOWEN, Randall, “The Well- Ordered Prison”, The Oxford Hıstory of the Prıson The Practice of Punishment in Western Society, Oxford Universiyt Press, New York 1998.
• ÖZÇELİK, Mücahit, “Mütareke Döneminde Osmanlı Hapishanelerinin Durumu”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 7, Sayı 14, (Güz 2011), Ankara, s.16-39.
• ROTHMAN, David J., “Perfecting The Prison”, The Oxford Hıstory of the Prıson The Practice of Punishment in Western Society, Oxford Universiyt Press, New York 1998.
• SANER, Yasemin, “Osmanlı’nın Yüzlerce Yıl Süren Cezalandırma ve Korkutma Refleksi: Prangaya Vurma” Osmanlı’da Asayiş Suç ve Ceza 18-20. Yüzyıllar, Derleyenler, Noemi Levy, Alexandre Toumarkıne, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. SCHULL, Kent, Fielding Penal Institutions, Nation-State Construction And Modernity İn The Late Otoman Empire, 1908-1919, A Dissertation Submitted İn Partial
• Satisfaction Of The Requirements For The Degree Doctor Of Philosophy İn History, University Of California, Los Angeles, 2007.
• SCHULL, Kent, Tutuklu Sayımı: “Jön Türklerin Sistematik Bir Şekilde Hapishane İstatistikleri Toplama Çalışmaları ve Bunların 1911-1918 Hapishane Reformu
• Üzerine Etkileri” Osmanlı’da Asayiş Suç ve Ceza 18-20. Yüzyıllar, Derleyenler, NOEMİ, Levy, Alexandre Toumarkıne, Tarih Vakfı Yurt Yayınları. SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vala (1838-1868), TTK, Ankara 1999.
• SEZEN, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2006.
• SPİERENBURG, Pieter, “ The Body and The State Early Modern Europe”, The Oxford Hıstory of the Prıson The Practice of Punishment in Western Society, Oxford University Press, New York 1998.
• …………………, The Prison Experience Disciplinary Institutions and Their Inmates in Early Modern Europe, Amsterdam University Press. ŞEN, Hasan, “Osmanlı’da Hapishane Mefhumu”, Osmanlı’da Asayiş Suç ve Ceza 20. Yüzyıllar, Derleyenler, Noemi Levy, Alexandre Toumarkıne, Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ŞEN, Ömer, Osmanlı’da Mahkûm Olmak Avrupalılaşma Sürecinde Hapishaneler, Kapı Yayınları, İstanbul 2007.
• TEKİN, Saadet, “Dr. Polliç Bey’in 1918 Tarihli Raporuna Göre Berlin ve Aydın
• Vilayeti Hapishanelerine Genel Bir Bakış” OTAM Sayı 24, 2008, s.205-222
• ……….., Saadet, Özkeş Sevilay, “Cumhuriyet Öncesi Türkiye’de Hapishane Sorunu”, ÇTTAD,VII/16-17, (2008/Bahar-Güz),s. 187-201.
• TEMEL, Mehmet, “ XX. Yüzyıl Başlarında Menteşe Sancağı Hapishaneleri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 26, s. 109-135. ÜNLÜ, Mucize, “Tanzimat Sonrasında Balkanlardan Karadeniz’e Sürgünler”, History Studies, Sayı 2/2, 2010, s.301-315.
• YILDIZ, Gültekin, Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatı (1839-1908), Marmara
• Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2002, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ………………….., Mapusâne Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni (1839- ), Kitabevi Yayınları, İstanbul 2012. EKLER
• EK 1; Osmanlı Arşiv Belgesi; Karesi Liva Hapishanesi’ndeki mahkûmların eğitim görme- si hakkında, DH. MB. HPS. Dos, 157, No, 27.