Folk Medicine, Folk Healing

Yıl 2015, , 181 - 192, 17.12.2015

Mustafa Sever

https://doi.org/10.19060/gab.60453

Cited By: 5

Öz

Folk medicine and folk healing may be defined codified, regulated, taught openly and practised widely, and benefit from thousands of years of experience. On the other hand, it may be highly secretive, mystical and extremely localized, with knowledge of its practices passed on orally. Folk medicine and traditional medical practices emerged as a result of the reactions of primitive men against natural events and their ways of comparing and exchanging the medical practices of relevant communities with their own practices. Magic played an important role in shaping the practices. Folk medicine is the solutions developed by societies against material and moral disorders starting from the mythic period until today. Folk healer, on the other hand, is the wisest and the most respectable person in the society, in terms of materiality and morale. This person has the power of identifying and curing the diseases, disorders, consequently the origin of these diseases and disorders, and the skill of using various drugs for the treatment of the diseases and disorders or applying the practices with the help of information and practices acquired from the tradition. The Turks having rich and deep rooted culture. The Turkısh folk medicine and folk healing that contain rich cultural structure in themselves survive until today by being fed by different sources. Before Islam, the Turks used to believe that there were white and black possessors, ancestors’ spirits (arvaks) and their healthy and peaceful life depended on getting on with these spirits. They also believed that diseases were caused when they could no more keep in with possessors and spirits, or when they offended and annoyed them. In such an environment of belief, the visible diseases caused by material reasons were generally cured with products obtained from plants, mines and animals in the region or drugs that were made out of their combinations. On the other hand, in invisible diseases associated with spirits and possessors, on the other hand, the treatment was undertaken by kams and they removed the disorder with the help of practices called “kamla-“, which involved various magics and bewitcheries. These features of kams occasionally coincide with the features of people known as “ocak” or “ocakli” in many regions of Anatolia. According to the information given by ocak/ocakli people whom we met in various regions, an ocak or ocakli person does not demand a certain fee after or before her/his practices and treatments; thus, there is no bargain between the patient and the ocakli. In this study, folk medicine and folk healing in Turkish culture will be introduced and evoluated.

 

Anahtar Kelimeler

-

Halk Tıbbı, Halk Hekimliği

Öz

Halk tıbbı ve halk hekimliği, binlerce yıldır tecrübe edilerek geniş ve açık şekilde öğrenilmiş, yararlanılmış ve sözlü aktarım yoluyla sonraki nesillere bilgisi ve uygulamaları aktarılmış, düzenlenmiş bir sistem olarak tanımlanabilir. Diğer yandan hayli gizli, mistik ve son derece mahalli de olabilir. Halk tababeti, geleneksel hekimlik uygulamaları, ilk insanların tabiat olayları karşısındaki reaksiyonları ve ilişki halinde oldukları toplulukların hekimlik uygulamalarıyla kendi uygulamalarını karşılaştırma, alış-veriş şeklinden doğmuştur. Uygulamaların şekillenmesinde sihrin (büyü) rolü büyük olmuştur. Halk hekimliği, toplumların mitik dönemden başlayarak günümüze kadarki süreçte maddî ve manevî rahatsızlıklara karşı geliştirdikleri çözümler bütünüdür. Halk hekimi ise, toplumun bu yönde maddî ve manevî yönden en bilgilisi ve kendisine en fazla saygı duyulanıdır. Bu kişi, hastalıkları, rahatsızlıkları, dolayısıyla bu rahatsızlık ve hastalıkların kökenini teşhis etme ve tedavi önerme iktidarında ve gelenekten edindiği bilgi ve uygulamalarla rahatsızlığın, hastalığın tedavisine yönelik çeşitli ilaçları kullanma veya pratikleri uygulama becerisine sahiptir. Türkler, zengin ve derin kökleri olan bir kültüre sahiptir. Türk halk tıbbı ve halk hekimliği, değişik kültürel kaynaklardan beslenerek günümüze kadar gelmiş zengin bir yapıyı içerir. İslâmiyet öncesinde Türkler, hastalıkların ak ve kara iyelerle, ruhlarla aralarının bozulmasından, onları gücendirdiklerinden veya kızdırdıklarından ileri geldiğine inanıyorlardı. Böylesi bir inanç ortamında göz ile görülebilen, maddî sebeplerle meydana gelen hastalıklar, genel olarak yöredeki bitki, maden ve hayvanlardan elde edilen ürünlerden veya bunların terkibiyle meydana getirilen ilaçlarla tedavi ediliyordu. Diğer yandan gözle görülemeyen ve sebebi ruhlara, iyelere bağlanan rahatsızlıklarda ise, kamlar tedaviyi üstleniyor; uyguladıkları çeşitli sihir ve büyülerle rahatsızlığı gideriyorlardı. Kamların bu özellikleri, Anadolu’nun pek çok yerinde “ocak” veya “ocaklı” adıyla bilinen insanların özellikleriyle kimi noktalarda örtüşmektedir. Çeşitli yörelerde görüştüğümüz ocak/ocaklı insanların verdikleri bilgilere göre, ocak veya ocaklı olan insan, yaptığı uygulamalar, tedaviler öncesinde veya sonrasında belli bir ücret talep etmemekte, dolayısıyla da hasta ve ocaklı arasında herhangi bir pazarlık söz konusu edilmemektedir. Bu çalışmada Türk kültüründeki halk tıbbı ve halk hekimliği tanıtılacak ve değerlendirilecektir.

 

 

 

Anahtar Kelimeler

Halk tıbbı, halk hekimliği, hekimler, sözlü kültür, eski Türkler

Kaynakça

• ARAT Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig I, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1991.
• ARAT Reşit Rahmeti, Atebetü’l Hakayık, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1992.
• ARAT Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig II, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1999.
• ARSLAN Erden Sedat, “Ege Bölgesi Folklorunda Veteriner Hekimliği ve Hayvancılık Üzerine Araştırmalar” Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara 1998
• (Yayımlanmamış Doktora tezi). ATALAY Besim, Divanü Lûgat-İt-Türk Tercümesi, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1985.
• BORATAV P. Naili, 100 Soruda Türk Folkloru, Gerçek Yayınları, İstanbul 1984.
• CİNGÖZ Meltem, “Adana İlinde Geleneksel Tedavide Kullanılan Bazı Bitkiler” I. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri II, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996, s. 147-157. DİNÇER, F.- N. DAĞLI
• Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara , s.109-124. “Türkiye’de Son On Yılda Yazılı Basında Halk Hekimliği.” Meltem Cingöz, “Adana İlinde Geleneksel Tedavide Kullanılan Bazı Bitkiler” I. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri II, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996, s. 147.
• F. Dinçer-N. Dağlı “Türkiye’de Son On Yılda Yazılı Basında Halk Hekimliği.” Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989, s.13.
• GÖKALP Ziya, Türk Uygarlığı Tarihi, İnkılâp Kitabevi Yayınları, İstanbul 1991.
• HUFFORD David, “Halk Hekimleri”, (Ed. R. M. Dorson, Handbook of American Folklore, İndiana Üniversity Pres, Bloomington 1986 içinde “Folk Healers”, p. 313, (Çev. Mustafa Sever), Milli Folklor, sayı 73, 2007, s. 73-80, 2007.
• İNAN Abdülkadir, Tarihte ve Bugün Şamanizm-Materyaller ve Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1972.
• OĞUZ Burhan, Türkiye Halkının Kültür Kökenleri II, Doğu-Batı Yay., İstanbul 1980.
• ORHAN Hamza, “Halk Hekimliği”, Halk Bilgisi Haberleri Dergisi, sayı 68, 1937, s. 169-171.
• SAVRAN Gülnaz, “Adana’dan Derlenen Bazı Halk Hekimliği ve Halk Veterinerliği Uygulamalarının Karşılaştırılması.” II. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000, 342-359.
• SUCU İkbal, “Ege Bölgesi Halk İlaçları”, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankaara 1989, s. 211-220.
• TANKER Nevin, “Baharatın Halk İlacı Olarak Değerlendirilmesi”, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989, s. 245-252.
• TÜRKDOĞAN Orhan, “Bir Kasabada Geleneksel Tıp ve Modern Tıp Sürekliliği.” I. Uluslararası Türk Folklor Semineri Bildirileri, Başbakanlık Basımevi, Ankara , s. 40-47. TÜRKDOĞAN Orhan, “Tıbbî Folklor Açısından Sağlık-Hastalık Sistemi”, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri IV, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987, s. 403-411.
• YODER Don, “Halk Tıbbı”, Folklora Doğru, sayı 43, 1975, s. 23-30.