Türkiye’nin Amerikalı Dostları Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri

Yıl 2016, Cilt: 10 Sayı: 19, 1 - 31, 15.12.2016

Hikmet Öksüz , İsmail Kose

https://doi.org/10.19060/gav.320979

Öz

Türkiye’nin Amerikalı Dostları Cemiyeti, Cumhuriyet’in ilanından sonra Türk modernleşme ve kalkınmasına destek sağlamayı amaçlayan Batı menşeli birkaç kuruluş arasında gelir. Cemiyetin kurucuları, İstanbul’daki ABD Temsilcisi Yüksek Komiser Amiral Bristol ve YWCA’nın İzmir görevlisi
Asa K. Jennings’dir. Jennings, İzmir’in Yunan işgalinden kurtarıldığı esnada önce Rum mültecilerin tahliyesiyle, daha sonra da Bristol’un önerisi ve desteğiyle Türk modernleşmesini ve eğitim düzeyini yükseltebilecek girişimlerle ilgilendi. Türkiye’deki eğitim ve sosyal hizmet faaliyetleri için maddi destek sağlayan bağışçılar ilk yıllarda farklı isimler altında faaliyet gösterdiler. 1925 yılından itibaren bağışçıların ve kurumsal çalışmaların tek çatı altında toplanması amacıyla Türkiye’nin Amerikalı Dostları Cemiyeti oluşturuldu. Cumhuriyet’in ilanından itibaren başlatılan ve büyük oranda İzmir, başkent Ankara ve daha sonra İstanbul ile sınırlı kalan faaliyetler Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki modernleşme sürecine örnek teşkil edecek katkılar sağladı. Cemiyet, tescil tarihi olan 1930 yılından 1934 yılına kadar aktif faaliyette bulundu. Dönemin ekonomik krizleri ve dolardaki değer kaybı Cemiyet’in çalışmalarını olumsuz etkiledi. 1935 yılından itibaren faaliyet alanındaki bir kısım konuları Türk kuruluşlara devredilerek daha çok Türkiye’nin ABD’de tanıtımıyla ve Türk öğrencilere burs  sağlanması çalışmalarına ağırlık verildi. II. Dünya Savaşı başladığında Türkiye’nin Amerikalı Dostları Cemiyeti saha çalışmalarını asgari düzeye çekerek ekonomik krizi aşmaya çalıştı. Bu çalışmada, Türkiye’nin Amerikalı Dostları Cemiyeti’nin kuruluşu ve faaliyetleri, ABD Kongre Kütüphanesi Bristol Vesikaları içinde bulunan arşiv yazışmalarından faydalanılarak analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Jennings, Eğitim, Amerika, Ankara

Kaynakça

• ...