Amerikan Belgeleri Işığı Altında Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye’de Eğitim

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 23, 317 - 351, 10.12.2018

Hikmet Öksüz Ülkü Köksal

https://doi.org/10.19060/gav.504405

Cited By: 2

Öz

Osmanlı Devleti’nde 18. yüzyılın sonundan itibaren eğitim alanında yapılan yeniliklerle Cumhuriyet Dönemi’ne bir alt yapı oluşturulmuşsa da batı tarzı yeni kurumların açılması eğitimde ikiliği ortaya çıkardığı gibi mevcut kurumların ıslah edilememesi ve 20. yüzyılın başında art arda devam eden savaşlar eğitim-öğretim faaliyetlerini önemli ölçüde sekteye uğratmıştır. 
Cumhuriyetin ilanının ardından eğitim öğretim faaliyetlerinin çağdaş bir düzeye ulaştırılması amacıyla köklü değişiklikler yapılmıştır. 3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitim öğretim kurumları birleştirilerek Milli Eğitim Bakanlığına bağlanmış, ayrıca bu kanunla mektep-medrese ikiliğine son verilerek milli kültürün geliştirilmesi ve yabancı okulların denetlenmesi amaçlanmıştır. Harf İnkılabından sonra ülkenin dört bir yanında okuma yazma seferberliği başlatılarak Millet Mektepleri kurulmuştur. Öncelikle okuma yazma öğretme amacı güden bu mektepler ilerleyen dönemlerde gündelik yaşamda faydalanılacak bilgileri de halkın hizmetine sunmuştur. Ülkenin sosyal ve kültürel yönden kalkınması ve Cumhuriyetin getirdiği yeniliklerin halka ulaştırılması amacıyla kurulan Halkevleri; tarih, edebiyat, folklor, güzel sanatlar gibi alanlarda halkın eğitilmesine büyük katkı sağlamıştır. Bunun yanında gerçekleştirilen Üniversite Reformu ile 1 Ocak 1933’te İstanbul Üniversitesi açılmış, modern bir yükseköğretim yapısı oluşturulmaya çalışılmıştır. Cumhuriyet döneminde Öğretmen Okullarının nitelik ve nicelik olarak düzenlenmesi, Köy Enstitülerinin kurulması topluma çağdaş bireyler kazandırmak ve halkın eğitim ve kültür seviyesini yükseltmek için gerçekleştirilen faaliyetler arasındadır. Bu çalışmada, Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’deki eğitim faaliyetleri, eğitime verilen önem, azınlık okulları, bu okullarda eğitim gören öğrenci sayıları, okuma-yazma oranları, halkın sosyal ve kültürel bağlamda kalkındırılması için yapılan çalışmalar Amerikan belgeleri ışığı altında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Cumhuriyet, eğitim, Amerikan Belgeleri

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Muamelat Genel Müdürlüğü, 030.10.0.0/24.138.7. BCA, 30.10.0.0/24.137.9. BCA, 30.10.0.0/25.141.1. BCA, Kararlar Dairesi Başkanlığı, 30.18.1.2/1.1.13. BCA, Cumhuriyet Halk Partisi, 490.1.0.0/846.349.2. National Archieves and Records Administration (NARA), No: 2500/1, December 21, 1941. NARA, No: 2500/ 2, December 21, 1941. NARA, No: 2500/5, December 21, 1941. NARA, No: 2500/6, December 21, 1941. NARA, No: 2500/7, December 21, 1941. NARA, No: 2520/1, December 21, 1941. NARA, No: 2520/4, December 21, 1941. NARA, No: 2520/5, December 21, 1941. NARA, No: 2520/6, December 21, 1941. NARA, No: 2520/7, December 21, 1941. NARA, No: 2520/8, December 21, 1941. NARA, No: 2520/9, December 21, 1941. NARA, No: 2530/1, November 28, 1941. NARA, No: 2530/2, November 28, 1941. NARA, No: 2530/3, November 28, 1941. NARA, No: 2540/1, December 21, 1941. NARA, No: 2540/2, December 21, 1941. NARA, No: 2540/3, December 21, 1941. NARA, No: 2540/4, December 21, 1941. NARA, No: 2540/5, December 21, 1941. NARA, No: 2540/6, December 21, 1941. NARA, No: 2600/5, February 24, 1942. Amerikan Heyeti Raporundan: Maarif İşleri, Devlet Basımevi, İstanbul 1939. Başvekâlet İstatistik Umum Direktörlüğü, Maarif 1937-1938 İstatistiği, Suhulet Basımevi, İstanbul 1939. İstatistik Umum Müdürlüğü, 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Fasikül 3, Usuller Kanun ve Talimatnameler Neticelerin Tahlili, Ankara 1929. İstatistik Yıllığı, Cilt 4 (1930-1931), Türkiye Cumhuriyeti Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul 1931. İstatistik Yıllığı, Cilt 15 (1942-1945), Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü, Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul 1945. Resmi Ceride, No: 338, 3.4.1926. Resmi Gazete, No: 1838, 2.7.1931. TBMMZC, 1. Dönem, 8. Cilt, 148. Birleşim, 10.02.1337