19. Asırda Osmanlı Yönetimi ve Balkanlardaki Bölünmeler Hakkında Bazı Değerlendirmeler

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 24, 281 - 300, 23.06.2019

Memet Yetişgin

Öz

Osmanlı yönetimi azınlıklara
yönelik başarılı bir idarî tarzı asırlarca sürdürmüştür. Millet sistemi adı verilen
azınlıklara yönelik yönetim anlayışı modern zamanlarda azınlıkları tatmin
etmemeye başlamıştır. Bunda öncelikle gelişen batı medeniyeti ile güçlü büyük
devlet çıkarları etkili olmuştur. Batı medeniyeti insan hakları, kanun önünde
eşitlik, bireysellik, özgürlük ve milliyetçilik çizgisinde özgürlükçü bir
gelişmeyi desteklerken, büyük devlet çıkarları güçsüz devletlerin içerisinde
bulunduğu her durumu kendi ekonomik ve politik çıkarları için kullanmıştır.
Bunun her ikisi de azınlıkların ayaklanması için birer ilham ve yardım
sağlamıştır. Durumun farkında olan Osmanlılar azınlıkların sadakatini temin
için yeni şartlara göre yönetimlerini değiştirmeye çabalamış ve bu amaçla
Tanzimat ve Islahat Fermanları ile ilk Türk yazılı anayasası Kanun-i Esasî’yi
ilan etmişlerdir. Bununla birlikte tarihten gelen anlayış ve güdülenmeler,
yapılan reformların yeterli etkiyi gösterememesi Balkanlardaki ayrışımı
durduramamıştır. İlk özerklikler zamanla genişletilmiş, genişleyen özerklikler
büyük devletlerin desteği ile bağımsızlıklara dönüşmüştür. Bağımsızlığın kazanılması
da yetmemiş, yeni bağımsız Balkan milletleri tek tek veya birlikte hareket
ederek, birbirine karşı ve çoğunlukla da Osmanlı Devleti’ne karşı yeni istekler
içerisinde olmuşlardır. Bu çalışma Balkanlarda Osmanlı idaresi, ayrışma süreci
ve azınlık ayaklanmaları üzerinde duracaktır. Azınlıkların Osmanlı ile
ilişkileri, Büyük Devlet politikaları ve Osmanlı idaresinin Balkanlardaki çıkmazları
tartışılacaktır.

 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Balkanlar, Türkler, Azınlıklar, Büyük Devletler

Kaynakça

• AKHTAR, Saeed and Ata ur Rahman, “A Critique of Reobert Spencer’s Views Regarding Dhimmis and Jizya,” Al-Idah, 29 (December 2014), p, 107-117 AL-QARDAWI, Yusuf, The Lawful and the Prohibited in Islam, Allahwala Printers, Lahore, 1991. Ali Tevfik, Memalik-i Osmaniye Coğrafyası, Kasbâr Matbaası, İstanbul, 1318 (1902). ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi, 1914-1980, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1991.