Socio-Economic Reasons of Not Passing Early to Muzaaf Method in the Ottoman

Yıl 2019, Cilt: 13 Sayı: 25, 303 - 330, 13.12.2019

Ahmet Vecdi Can Hakan Aliusta Aydın Bağdat

https://doi.org/10.19060/gav.659128

Öz

Osmanlılarda Muzaaf Usul’e Erken Geçilmemesinin Sosyo-Ekonomik Nedenleri

Öz

Muhasebenin tarihsel sürecinde bir dönüm noktası kabul edilen Muzaaf Usul**** (çift taraflı kayıt yöntemi)’ün, ilk ne zaman kullanıldığı net olarak bilinmemektedir. Ancak bu yöntem 15. yüzyıl sonla-rında İtalyan Luca Pacioli tarafından yazılan “Summa Arithmetica” adlı kitabın bir bölümünde açıklan-mıştır. Daha sonra bu yöntem matbaanın da yaygınlaşmasının etkisiyle hızla Avrupa’ya, diğer kıtalara ve tüm dünyaya yayılmış olup, günümüzde de halen kullanılmaktadır. Fakat bu gelişmelerin aksine Osmanlı İmparatorluğu bu yöntemi kendi muhasebe sisteminde 19. yüzyıla kadar kullanmamıştır.
Bu çalışmanın amacı, çift yanlı kayıt yönteminin Osmanlı İmparatorluğu ve Türk dünyası tarafından yaklaşık dört asırlık bir gecikmeyle kullanılmaya başlanmasının sosyo-ekonomik nedenlerini incelemek¬tir. Bu inceleme yapılırken Osmanlı İmparatorluğu’nun 16. ve 20. yüzyıl arasını kapsayan ekonomik ve sosyal durumlarına ilişkin literatür taraması yapılmış, bulgular maddeler halinde sınıflandırılıp analiz edilmiştir. Sonuç olarak çift yanlı kayıt yöntemine erken geçilmeyişinin sosyo-ekonomik nedenleri açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Muzaaf Usul, Muhasebe Tarihi, Çift Yanlı Kayıt Yöntemi, Osmanlılarda Muhasebe, Sosyo-Ekonomik Analiz

Kaynakça

• 1-Arşiv Belgeleri CDA, DH.UMVM / 165 - 59
• 2-Araştırma ve İncelemeler AKAR, Muhlis, “İslam’ın Ekonomik Hayata Getirdiği Ticari Ve Ahlakı Prensip¬ler”, Diyanet İlmi Dergi, XXXIX / 1, 2003, s.55-66. AKÇAY, Serkan, “Merdiven Yöntemi ve Çift Taraflı Kayıt Yöntemi Ekseninde Devlet Muhasebesinin Gelişimi”, Ulakbilge, 5/17, 2017, s.1875-1894. ANDRESKI, Stanislav, Max Weber on Capitalizm, Bureaucracy and Religion, Allen & Unwin, London 1983. APAK, Sudi – Arzu Tay “Osmanlı Devleti’nin 19. Yüzyıldaki Finansal Sisteminde Osmanlı Bankası’nın Yeri ve Faaliyetleri”, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3, 2012, s.63-103. AYDEMİR, Oğuzhan – Mehmet Erkan, “Merdiven Kayıt Yöntemi ve Günümüz Muhasebe Sistemi”, Muftav Dergisi, Sayı:1, 2011, s.110-128. AYDIN Bilgin - Rıfat Günalan, XV‐XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Maliyesi ve Defter Sistemi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2008. BALCI, Ramazan – İbrahim Sırma, Memalik-i Osmaniye’de Osmanlı Anonim Şirketle¬ri, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İstanbul 2012. BARKAN, Ömer L., Edirne Askeri Kassamına Ait Tereke Defterleri (1545-1659), Türk Tarih Kurumu Türk Tarih Belgeleri Dergisi, 3/5-6, 1966, s.1-479. BAŞAR, Mehmet – Metin Coşkun, Bankacılık Uygulamaları, Anadolu Üniversitesi Ya¬yınları, Eskişehir 2006. BRİTANNİCA, “Kapitalizm”, 25 Mayıs 2018, https://www.britannica.com/topic/capitalism BROWN, Richard, A History of Accounting and Accountants, Cosimo Books, Newyork 2004. BROWN, Richard, A History of Accounting and Accountants, Routledge, New York 1968. CAN, A. Vecdi, “Bir Ayetin Işığında İslam Dinin Muhasebeye Bakışı”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 15, 2008, s.1-10. CAN, A. Vecdi, “Luca Pacioli Muhasebenin Babası mıdır?”, Akademik Bakış Ulus¬lararası Hakemli Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 12, 2007, s.1-15.