Censuses in the Ottoman Period and Analysis of These Censuses

Yıl 2014, Cilt: 8 Sayı: 15, 269 - 298, 01.12.2014

Mehmet Güneş

https://doi.org/10.19060/gav.43373

Cited By: 25

Öz

Turkish steppe culture constituted a typical structure with regard to its creation and development. It emerged from steppe geography. The geography affected social, politic, economical, military and religious structure of the society substantially. The Turkish culture was shaped up under these influences. The agents of the culture appeared as a shepherd generally. Shepherding provided a basic to the animal husbandry. The shepherds headed to search the fertile grass. Shepherding obliged people to became seminomadic. Thus the life continued in a manner of searching new pastures and shuttling between plateau and winter quarters . The horse that is one of the important ingredient of the culture provided mobility and speed to the culture. In social, politic, and military life of society the horse came into prominence. The nomadic houses or the cars contributed to Turks’ life very much. These nomad houses were shelter at the nights and cold days for them. Going from the plateau to winter quarters and from pasture to another pasture was made easy thanks to these. The finding which took out from graves reflects to all features of the culture.The ruins of nomad houses and horses were arised from the graves . These support the informations which was given in the written sources. Among the findings, there were also The animal struggle scenes which reflect art concept of theseminomadism between tomb finds. This art concept named as turkish animal style. It’s tried to determine The scope of the Turkish culture by emphasizing steppe, shepherding, semi-nomadism, horse, nomad house, tomb. It is also emphasized that aforementioned notions can be used for Turkish culture. Thus, cultural dysphemisms in the turkish culture based on that idea

Anahtar Kelimeler

Turks, culture, steppe, horse, nomad house

Osmanlı Dönemi Nüfus Sayımları ve Bu Sayımları İçeren Kayıtların Tahlili

Öz

Bozkır Türk kültürü oluşumu ve gelişimi bakımından kendine özgü bir yapı oluşturmuştur. Bu kültür bozkır coğrafyasında ortaya çıkmıştır. Coğrafya toplumun sosyal, siyasi, iktisadi, askeri ve dini yapısına büyük ölçüde etki etmiştir. Türk kültürü böyle bir etki altında şekillenmiştir. Kültürün temsilcileri büyük ölçüde çoban olarak ortaya çıkmışlardır. Çobanlık hayvan besleyiciliğine temel oluşturmuştur. Çobanlar hayvanları için verimli otlak arayışına yönelmişlerdir. Çobanlık konar-göçerliği zorunlu kılmıştır. Böylece hayat yeni otlaklar bulmak ve yaylakla kışlak arasında gidip gelmek şeklinde sürmüştür. Kültürün önemli unsurlarından olan at kültüre hareketlilik ve hız kazandırmıştır. At toplumun sosyal, siyasi, iktisadi ve askeri hayatında ön plana çıkmıştır. Göçer-ev ya da arabalar Türklerin hayatına büyük katkı sağlamıştır. Bu göçer- evler geceleri ve soğuk günlerde kendilerine barınak olmuştur. Bunlar yaylaktan kışlağa ve otlaktan otlağa gidişleri kolaylaştırmıştır. Kurganlardan ortaya çıkarılan buluntular kültürün bütün özelliklerini ortaya koymuştur. Kurganlardan göçer-ev ve at kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Bunlar yazılı kaynaklarda verilen bilgileri desteklemektedirler. Kurgan buluntuları arasında konar-göçerlerin sanat anlayışını yansıtan hayvan mücadele sahneleri ortaya çıkarılmıştır. Bu sanat anlayışı hayvan üslubu olarak adlandırılmıştır. Bozkır, çobanlık, konar-göçerlik, at, göçer-ev ve kurgan kavramları üzerinde durularak Türk kültürünün kapsamı belirlenmeye çalışılmıştır. Türk kültürü için söz konusu kavramların da kullanılabileceği üzerinde durulmuştur. Türk kültür çevresinde kültür adlandırmaları da bu düşünceye dayandırılmıştır

Anahtar Kelimeler

Türk, kültür, bozkır, at, göçer-ev

Kaynakça

• AKSOY, Ömer Asım vd., Derleme Sözlüğü, VIII, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1993.
• AKSOY, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, I, İnkılap Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1988.
• AMMİANUS MARCELLİNUS, Rerum Gestarum Libri, The Loeb Classical Library, (ed. John C. Rolfe), London, 1964.
• ARSAL, Sadri Maksudi, Türk Tarihi ve Hukuk, İsmail Akgün Matbaası, Ankara, 1947.
• ARSLAN, Mahmut, Step İmparatorluklarında Sosyal ve Siyasi Yapı, İstanbul, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1984.
• BURLEİGH, Richard, “Naturwissenschaftliche Methoden der Alterbestim- mung” Die Cambridge Enzyklopaedie der Archaeologie, München, Christian Verlag, München, 1980, s. 416- 432.
• CANİBEKOV, Özbekali, Colayrıkta, Kökeykesti Takırıpta Sukbat, Ravan, Almatı, 1995.
• CEMALÜDDİN İBNUMUHENNA, İbni- Mühenna Lûgati, (Haz. Aptullah Battal), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.
• ÇAY, Abdulhalûk M., Türk Ergenekon Bayramı Nevruz, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1989.
• DEER, Jozsef, “İstep Kültürü” Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, XII/1- 2, 1954, s. 159- 176.
• DE GROOT, Johan Jacob Maria, Die Hunnen der vorchristlichen Zeit, Berlin, Walter de Gruyter, Berlin, 1921.
• DENNELL, Robin, “Wirtschaftsarchaologie”, Die Cambridge Enzyklopaedie der Arc- haeologie, München, Christian Verlag, München, 1980, s. 38- 42.
• DİYARBEKİRLİ, Nejat, Hun Sanatı, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayın- ları, İstanbul, 1972.
• DURMUŞ, İlhami, İskitler ( Sakalar), Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1993.
• DURMUŞ, İlhami, “Sarmatlar’da Sosyal ve Ekonomik Hayat” G.Ü. Fen- Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1, 1996, s. 173- 191.
• DURMUŞ, İlhami, “Bozkır Kültürünün Oluşumu ve Gelişiminde At” Gazi Üniver- sitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2, 1997, s. 13- 19.
• DURMUŞ, İlhami, “Hun Devletinin Ortaya Çıkışı ve Oluşumunun Temel Unsur- ları”, Prof.Dr.Abdulhaluk Çay Aramağanı, I, Işık Ofset ve Matbaacılık, Ankara, 1998, s. 399- 414.
• DURMUŞ, İlhami, “İskit Kültürü”, Türkler, IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s. 15- 25.
• DURMUŞ, İlhami, “İskitler’de Ölü Gömme Geleneği”, Milli Folklor, 61, 2004, s. 21- 29.
• DURMUŞ, İlhami, Ankara- Güdül- Akçakese Tarih ve Kültürü, Evos Matbaası, An- kara, 2005.
• DURMUŞ, İlhami, Bilge Kağan, Köl Tigin ve Bilge Tonyukuk, Maya Akademi Yayın- ları, Ankara, 2009.
• EREN, Hasan vd., Türkçe Sözlük, I., Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
• EROL, Aydil, Şarkılarla Şiirlerle Türkülerle ve Tarihi Örneklerle Adlarımız, Türk Kültü- rünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1992.
• ESİN, Ufuk, “Radyoaktif Karbon (C14) Tarih Tesbit Metodu”, ICOM, VIII- IX, An- kara, 1968, s. 153- 174.
• GÖKYAY, Orhan Şaik, Dedem Korkudun Kitabı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2007.
• HANCAR, Franz, “Stand und Historische Bedeutung der Pferdezucht im 1. Jahr- tausend v. Chr.” Wiener Beitraege zur Kulturgeschichte und Linguistik, IX, 1952, s. 465- 483.
• HERODOTOS, Herodot Tarihi, ( Çev M. Ökmen), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1973.
• HİPPOKRATES, Airs, Water, Places, Harvard University Press, Cambridge, Mas- sachusetts, London, 1995.
• HÜSREV BİN ABDULLAH, Ed- Dürretü’l- Mudiyye Fi’l- Lügati’t Türkiyye, (Haz. Re- cep Toparlı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.
• İNAN, Abdulkadir, “Altaylarda Pazırık Kazısında Çıkarılan Atların Durumun Türklerin Defin Törenleri Bakımından Açıklama” Makaleler ve İncelemeler, II., Türk Tarihi Kurumu Yayınları, Ankara, 1991, s. 261- 268.
• İNAN, Abdulkadir, “Türklerde Demircilik Sanatı (Tarihte ve Folklorda)”, Makale- ler ve İncelemeler, II., Türk Tarihi Kurumu Yayınları, Ankara, 1991, s. 229- 231.
• KABAAĞAÇ, Sina- Erdal ALOVA, Latince- Türkçe Sözlük, Sosyal Yayınlar, İstan- bul, 1995.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1989.
• KAŞGARLI MAHMUD, Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi, I- IV, (çev. Besim Atalay), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1992.
• KOCA, Salim, Türk Kültürünün Temelleri, I, Damla Neşriyat, İstanbul, 1990.
• KOCA, Salim (2003): Türk Kültürünün Temelleri, II, ODES Ltd Şti, Kültür Yayınları, Ankara, 2003.
• KOPPERS, Wilhelm, “Urtürkentum und Urindogermanentum im Lichte der Völkerkundlichen Universalgeschichte” Belleten, V/17- 18, 1941, s. 481- 522.
• MARSADOLOV, Leonid, “Milattan Önce IX-VII. Yüzyıllarda Sayan-Altay Göçe- beleri”, Türkler, I, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s. 527- 532.
• MENGHİN, Oswald, “Zur Urgeschichte des Pferdes und des Hirtennomadis- mus” Acta Praehistorica, V/VI, 1961/1963, s. 240- 250.
• MİNZULİN, Aleksander I., “Skythische Rüstung im Experiment die Krigerbes- tattung von Gladkovscina”, Gold der Steppe, Archaeologie der Ukraine, Karl Wach- holtz Verlag, Neumünster, 1991, s. 137- 142.
• ÖGEL, Bahaeddin, İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayın- ları, Ankara, 1984.
• ÖGEL, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş, I., Kültür Bakanlığı Yayınları, An- kara, 1991.
• ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1993.
• ÖZER, Melek, “Elektron Spin Rezonans (ESR) Tarihlendirme Yöntemi: Arkeo- lojik Uygulaması”, I. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Bildirileri, 20- 24 Mayıs 1985,
• Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1986, s. 21- 25.
• RADLOFF, Wilhelm, Sibirya’dan Seçmeler, (çev. A. Temir), Kültür ve Turizm Ba- kanlığı Yayınları, Ankara, 1986.
• ROLLE, Renate, Totenkult der Skythen, I, Walter de Gruyter, Berlin- New York, 19 ROLLE, Renate, “Staedte auf Raedern, zur Entwicklung des nomadischen Wohnwagens”, Gold der Steppe, Archaeologie der Ukraine, Karl Wachholz Verlag, Ne- umünster, 1991, s. 85- 92.
• ROUX, Jean Paul, “Türk Göçebe Sanatının Dini Bakımdan Anlamı”, Türk Kültürü El Kitabı, II/1, İstanbul, 1972, s. 74- 107.
• ROUX, Jean Paul, Altay Türklerinde Ölüm, (çev. A. Kazancıgil), Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 1999.
• RUBEN, Walter, “Milattan Bin Sene Evvel Asya İçlerinden Muhaceret Eden Hindistan’ın En Eski Demircileri Arasında”, II. Türk Tarih Kongresi Zabıtları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul, 1943, s. 237- 242.
• STRABON, The Geography of Strabo, ( Çev H.L. Jones), Harvard Üniversitiy Pres, Cambridge, 1969.
• SÜMER, Faruk, Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları, II, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1999.
• TOGAN, Ahmet Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, Enderun Kitabevi, İstan- bul, 1981.
• TÜRETKEN, Naif, “Termolüminesans Yöntemi ile Arkeolojik Yaş Tayini” , I. Ar- keometri Sonuçları Toplantısı Bildirileri, 20- 24 Mayıs 1985, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1986, s. 27- 30.
• VARDARLI, Emel, Derleme Sözlüğü, IV, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1993.
• YALMAN (YALGIN), Ali Rıza, “Hayvancılık”, Türk Etnografya Dergisi, 3, 1959, s. 3- 27.
• ZAVİTUKHİNA, M.P., “Pazirik” , Unesco’dan Görüş, 12, 1976, s. 31- 37.
• ZVELEBİL, Marek, ”Der Aufstieg der Nomaden in Zentralasien” Die Cambridge Enzyklopaedie der Archaeologie, Christian Verlag, München, 1980, s. 252- 256.