“Sultan Mehmet The Conqueror Saga” In The XVI. Century Russian Literature

Yıl 2013, Cilt: 6 Sayı: 12, 333 - 346, 01.04.2013

Gamze Öksüz

Öz

In Old Russia, Istanbul was called Tsargrad, “The City of Tsar”. The city that gathers attention for all the times has gained huge importance after it has been conquered by Sultan Mehmet the Conqueror, and then been subject to many works of literature. In old Russian literature, especially after the second half of XVth century, with the improvement of writings which were touching on the non-religious subjects also contemporary, social and political problems, the story of Constantinopolis’ fall and its invasion by Turks has been one of the common subjects. The well known author of XVIth century, Ivan Peresvetov had criticised the Russian state government system at the “Sultan Mehmet the Conqueror Saga” (Сказание о Магмет-салтане), which shaped Russia’s socio-political thought system and within that saga, the author have informed young Tsar Ivan IV (Ivan The Terrible) and shaped the future of social reforms that Russia had needed. Sultan Mehmet The Conqueror who gained a “political utopia” hallmark by Peresvetov in his opinion was a strong, authoritarian and wise emperor, philosopher and a person that should be taken as a role model. While at the saga, the reasons of Byzantine Empire’s fall, centralist and absolutist state order and religious thoughts have been narrated with details, young Tsar also had received the message of how to protect himself from the same situation as Byzantine Emperor, like it happened in the past. Having been shown as an example for the creation of fair and strong state politics of Russia, in spite of being a muslim person, Turkish emperor puts the importance of the legacy of Sultan Mehmet the Conqueror in Europe and in Russia as well. In this research, the reasons of an empire’s fall, fair state system of the ideal Turkish emperor Sultan Mehmet The Conqueror and the strong new state order thatPeresvetov’s expectations from young Tsar have been presented in the light of various quotations form the saga.

Anahtar Kelimeler

Sultan Mehmet The Conqueror, Justice, Peresvetov, Absolute Power, Ivan the Terrible. 

XVI. Yüzyıl Rus Edebiyatında “Fatih Sultan Mehmet Menkıbesi”

Öz

Eski Rusya’da İstanbul, Çargrad (Tsargrad) yani ‘Çarın Şehri’ olarak adlandırılır. Tarihin her döneminde dikkatleri üzerinde toplayan bu şehir, Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedildikten sonra daha da büyük bir önem kazanmış ve birçok edebiyat eserine konu olmuştur. Eski Rus edebiyatında özellikle XV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren din dışı konulara değinilmesiyle ve ayrıca güncel, toplumsal ve siyasal sorunları ele alan öğretici/bilgilendirici yazıların gelişme göstermesiyle birlikte, Türkler tarafından ele geçirilen Konstantinopolis’in düşme hikâyesi ve bunun nedenleri, en çok işlenen konulardan biri olmuştur. XVI. yüzyılın tanınmış yazarlarından biri olan İvan Peresvetov, Rusya’nın sosyo-politik düşünce sistemine yön veren “Sultan Mehmet Menkıbesi”nde (Сказание о Магмет-салтане) Rus devlet yönetim sistemini eleştirmiş ve bu menkıbe aracılığıyla küçük yaşta tahta oturan Çar IV. İvan’a (Korkunç İvan) Rusya’nın ihtiyacı olan sosyal reformları gerçekleştirmesi konusunda yön vermiştir. Peresvetov’un ‘siyasal bir ütopya’ niteliği kazandırdığı Fatih Sultan Mehmet, yazara göre örnek alınması gereken güçlü, otoriter, bilge ve filozof bir hükümdardır. Söz konusu menkıbede Bizans İmparatorluğu’nun yıkılış nedenleri, Fatih Sultan Mehmet’in kurduğu merkeziyetçi ve mutlakıyetçi devlet düzeni ve dini duygular ayrıntılarıyla aktarılırken, Bizans İmparatoru’nun düştüğü durumla karşılaşmaması için genç Çar’ın tarihten ders alması gerektiği öne sürülür. Rusya’nın adil ve güçlü bir yönetim politikası oluşturma konusunda Müslüman bir Türk hükümdarının örnek gösterilmesi Fatih Sultan Mehmet’in Avrupa’da ve Rusya’da ne şekilde efsaneleştiğinin de bir göstergesidir. Bu çalışmada, bir imparatorluğun çöküş nedenleri, Peresvetov’un Çar’dan beklediği yeni ve güçlü devlet düzeni ve örnek alınan ideal Türk hükümdarı Fatih Sultan Mehmet’in adaletli yönetim sistemi, menkıbeden yapılan alıntılar ışığında ortaya konulmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Fatih Sultan Mehmet, Adalet, Peresvetov, Mutlak Güç, Korkunç İvan. 

Kaynakça

• ACAR, Kezban, Başlangıçtan 1917 Bolşevik Devrimi’ne Kadar Rusya Tarihi, Nobel, Ankara 2004.
• ACAR, Kezban “Çargrad: Rus Tarihi ve Kültüründe İstanbul”, 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi, 5-10 Ekim 2009, Ankara 2012.
• AYKUT, Altan, “İvan Peresvetov ve Sultan Mehmet Menkıbesi”. Belleten. Cilt 46. Sayı 184, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1982.
• D’ENCAUSSE, Helene Carrere, Tamamlanmamış Rusya. Çev: Reşat Uzmen. Ötü- ken, İstanbul 2003.
• GUDZİY, N.K., Hrestomatiya po drevney russkoy literature, Gosudarstvennoye uçebno- pedagogiçeskoye izdatelstvo ministerstva prosveşçeniya RSFSR, Moskva 1952.
• GUDZİY, N.K., İstoriya drevney russkoy literaturı. http://www.stavatvnarod.ru/do- polnit/book0110.htm. (Erişim Tarihi: 22.12.2012).
• KINROSS, Lord, Osmanlı. Çev: Meral Gaspıralı, Altın Kitaplar, İstanbul 2008.
• KLYUÇEVSKİY, V.O., Russkaya istoriya, Eksmo, Moskva 2010.
• KOMANDOROVA, N.İ., Russkiy Stambul, Veçe, Moskva 2009.
• KURAT, Akdes Nimet, Rusya Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999.
• LİHAÇEV, D.S., İstoriya russkoy literaturı. Tom pervıy, Nauka, Leningrad 1980.
• PLATONOV, S.F., Polnıy kurs lektsiy po russkoy istorii. Firma STD, Moskva 2005.
• YAKOVLEV, N. – PRİŞÇEPENKO, V., İstoriçeskiye istoki, Russkiy yazık, Moskva 1989. http://www.bibliotekar.ru/istoria-politicheskih-i-pravovyh-ucheniy Tarihi: 13.01.2013). http://www.qoos.ru/people/rupublicists/peresvetov (Erişim Tarihi: 20.01.2013).