A Study on the Declaration of Second Constitution Era at the Centesimal Anniversary

Yıl 2008, Cilt: 2 Sayı: 3, 211 - 226, 01.04.2008

İhsan Burak Birecikli

Öz

European political movements have leaked into Ottoman State by means of planned policies. Thus, beginning of the 19th century, Balkans have become a center of rebellions and problems caused by development of nationalist ideas. One of the incidents that marked at late Ottoman State is the transition to constitutional monarchy. The constitutional monarcy period bring forth many significant social and political changes. First Constitution was declared by the pressure of European states to restore and prevent crumbling of Ottoman State. Second Constitution was declared to recover and preserve the crumbling Ottoman Empire and as a reaction to a long lasting period of oppression. The committee for Union and Progress acceded after 1908 Revolution and hold the whip hand until 1918. They conducted foreign politics of country. Therefore it is possible to be defined Second Constitution as a period of elimination of Ottoman State and appearance of the new outstanding cadres who would be involved in the process of establishing a new state. Young Turks emphasised in their writings that the Ottoman State needed to imitate Europe in the institutional and organisational outlines of political and military. The observations of the Young Turks, in view of the gradual decline of the Ottoman power in world politics and tecnology, came out as project of reform. In this article, it has been briefly analysed Second Constitution period. 

Anahtar Kelimeler

Great Powers, The Committee for Union and Progress, Second Constitution,  Young Turks, 1908 Revolution, Reforms. 

Yüzüncü Yılında II. Meşrutiyet’in İlanı Üzerine Bir İnceleme

Öz

Avrupa’daki siyasi akımların Osmanlı ülkesine sızması kurgulanmış politikalar aracılığıyla olmuştur. Böylece Balkanlar 19. yüzyıldan başlayarak ulus olma duygusunun gelişmesine bağlı olarak isyanların ve sorunların merkezi haline gelmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun son yüzyılına damgasını vuran olaylardan biri de Meşrutiyet yönetimine geçiştir. Meşrutiyet Dönemi çok önemli sosyal ve siyasi değişimlere neden olmuştur. I. Meşrutiyet, hem Avrupa devletlerinin baskısı hem de çökmekte olan Osmanlı Devleti’nin yenilenmesi ve yaşatılması amacıyla ilân edilmişti. II. Meşrutiyet ise çökmekte olan Osmanlı İmparatorluğunu kurtarmak amacıyla ve uzun süren bir baskı dönemine tepki olarak ilân edilmişti. İttihat ve Terakki 1908 devriminden sonra iktidarı ele geçirmesinin ardından ülkenin kaderine 1918 yılına kadar egemen olacak ve dış politikasına da yön verecektir. Bu yüzden II. Meşrutiyeti; karakteri itibarıyla Osmanlı Devleti’nin tasfiyesi ve yeni bir devletin ortaya çıkması sürecinde rol oynayacak seçkin kadroların oluştuğu bir dönem olarak tanımlamak mümkündür. Jön Türkler, eserlerinde Avrupa’nın siyasi ve askeri açıdan Osmanlı’ya örnek olması gerektiğinde birleşirler. Jön Türklerin Avrupa gözlemleri, yenileşme projesine dönüşür. Bu makalede II. Meşrutiyet dönemi kısaca incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Büyük Güçler, İttihat ve Terakki, II. Meşrutiyet, Jön Türkler, 1908 Devrimi, Islahatlar. 

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi: BOA, Y.E.E., Yıldız Esas Evrakı, 71/68; 71/69; 86/3186; Hariciye Nezareti Siyasi Kısmı, HR.SYS., 119/14
• AHMAD, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Doruk yayını, Ankara, 2002; İttihat ve Terakki 1908-1914, çev:Nuran Yavuz, Kaynak yayını, İstanbul, 1995
• ALKAN, A.Turan, II. Meşrutiyet Devrinde Ordu ve Siyaset, Ufuk Kitapları, İstanbul, 2001
• ALKAN, Necmettin, “1908 Jön Türk İhtilalinin Başlamasında Reval Buluşmasının Önemi”, Toplumsal Tarih, Sayı:175, Temmuz 2008, s.48-52; “1908 Jön Türk İhtilali’nde Firzovik Toplantısının Önemi”, Toplumsal Tarih, Sayı:177, Eylül 2008, s.78-84
• AKŞİN, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İmge kitapevi, İstanbul 2001
• AKTAR, Yücel, “Demokratikleşme Sürecindeki Osmanlı İmparatorluğu’nun Anatomik Yapısı”, IV.Askeri Tarih Semineri Bildirileri, Genelkurmay yayını, Ankara, 1989
• AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Alfa yayını, İstanbul, 1999
• ARIKAN, Gülay, “Osmanlılarda Tanzimat Döneminde Kadınlarla İlgili Gelişmeler, II. Meşrutiyet Dönemi”, Tanzimat’ın 150.Yıldönümü U.arası Semp., TTK, Ankara, 1994
• ARMAOĞLU, Fahir, 19.Yüzyıl Siyasi Tarihi, TTK, Ankara, 2003 ATA, Bahri, “II. Meşrutiyet Döneminin Değerli Bir Maarifçisi Fuad Şemsi İnan”, Türk Yurdu, Cilt:28, Sayı:251, Temmuz 2008, s.98-101
• AVAGYAN, Arsen-MİNASSİAN, Gaidz F., Ermeniler ve İttihat Terakki, Haz.Rober Koptaş, Aras yayını, İstanbul 2005
• AYDEMİR, Ş.Süreyya, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, Remzi kitapevi, İstanbul, 1970
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C:I, Kısım:I, TTK, Ankara, 1991
• BİRİNCİ, İhsan, “İlk Polis Okulları”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl:2, Cilt:1, Sayı:3, Nisan 1966, s.87-90
• ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, İmge yayını, Ankara, 2004
• DANİŞMEND, İsmail Hami, 31 Mart Vakası, İstanbul kitapevi, İstanbul, 1974
• DAVİSON, Roderic H., Osmanlı-Türk Tarihi, çev.M.Moralı, Alkım yayını, İstanbul, 2004
• DEMİR, Fevzi, II. Meşrutiyet Dönemi Meclisi Mebusan Seçimleri, İmge kitapevi, Ankara, 2007
• DUMONT, Paul, Osmanlıcılık Ulusçu Akımlar ve Masonluk, çev.Ali Berktay, YKY, İstanbul, 2000
• EMİROĞLU, Kudret, Anadolu’da Devrim Günleri II. Meşrutiyet’in İlanı, İmge kitapevi, Ankara, 1999
• Enver Paşa’nın Anıları, haz:H.Erdoğan Cengiz, İletişim yayını, İstanbul, 1991
• ERGÜN, Mustafa, II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri, Ocak yayını, Ankara, 1996
• HALE, William, 1789’dan Günümüze Türkiye’de Ordu ve Siyaset, çev:Ahmet Fethi, Hil yayı- nı, İstanbul, 1996
• HANİOĞLU, M.Şükrü, Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türkler, İletişim yayını, İstanbul, 1985
• IMBERT, Paul, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yenileşme Hareketleri, çev:Adnan Cemgil, Engin yayını, İstanbul, 1981
• İkinci Meşrutiyet’in İlanı ve 31 Mart Hadisesi, Haz:F.Reşit Unat, TTK, Ankara, 1991
• KANSU, Aykut, 1908 Devrimi, İletişim yayını, İstanbul, 2006; “100.Yıldönümünde 1908
• Devrimi’ni Anlamaya Çalışmak”, Toplumsal Tarih, Sayı:175, Temmuz 2008, s.22- 35
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi 1908-1918, C.IX, TTK yayını, Ankara, 1999
• KARPAT, Kemal, Türkiye’de Siyasal Sistemin Evrimi, çev.Esin Soğancılar, İmge kitapevi, Ankara, 2007
• KARS, H. Zafer, 1908 Devrimi’nin Halk Dinamiği, Kaynak yayını, İstanbul, 1997 KODAMAN, Bayram, “1876-1920 Osmanlı Siyasi Tarihi”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C.12, Çağ yayını, İstanbul, 1993
• KÖNİ, Hasan, “I.Dünya Savaşı Öncesi İstihbarat ve Günümüze Etkileri”, IV.Askerî Tarih Semineri, GK. Başk. yayını, Ankara, 1989
• KURAN, A. Bedevi, İnkılâp Tarihimiz ve İttihat ve Terakki, Tan matbaası, İstanbul, 1948
• KURAN, Ercüment, “Panislamizmin Doğuşu ve Gelişmesi”, “XIX. Yüzyılda Türkiye’de Kültür Değişmesi”, Türkiye’nin Batılılaşması ve Milli Meseleler, TDV yayını, Ankara,
• 2004; Türk Çağdaşlaşması Çileli Bir Yolda İlerleyiş, Akçağ yayını, Ankara, 1997
• KUTAY, Cemal, Prens Sabahattin Bey Sultan II.Abdülhamid ve İttihad ve Terakki, Ercan matbaası, İstanbul, 1964; Osmanlıdan Cumhuriyete Yüzyılımızda Bir İnsanımız Hüseyin Rauf Orbay, Cilt:2, Kazancı matbaacılık, İstanbul, 1992
• KÜLÇE, Süleyman, Osmanlı Tarihinde Arnavutluk, İzmir Ticaret basımevi, İzmir, 1944
• MACFIE, A.L., Osmanlı’nın Son Yılları 1908-1923, çev.D.Acar-F.Soysal, Kitap yayını, İstanbul, 2003
• Müfid Şemsi Paşa, Arnavutluk İttihad ve Terakki, haz.A.N.Galitekin, Nehir yayını, İstanbul 1995
• ORTAYLI, İlber, Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, İletişim yayını, İstanbul, 1998
• ÖZKAYA, R.Yücel, “Tanzimat’ın Siyasi Yönden Meşrutiyete Etkileri Cemiyet-i İslamiyye Başkan Vekili Muhiddin Efendi’nin Meşrutiyet Hakkındaki Düşünceleri”, Tanzimat’ın 150.Yıldönümü U.arası Semp., TTK, Ankara, 1994
• PAMUK, Şevket, Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi, İletişim yayını, İstanbul, 2005
• PETROSYAN, Y.Aşatoviç, Sovyet Gözüyle Jöntürkler, çev:M.Beyhan, A.Hacıhasanoğlu, Bilgi yayını, İstanbul, 1974
• RAMSAUR, Ernest E., Jöntürkler 1908 İhtilalinin Doğuşu, çev:M.Önal Mengüşoğlu, Pınar yayını, İstanbul, 2004
• Resneli Niyazi Hatıratı, Haz.Nurer Uğurlu, Örgün yayını, İstanbul, 2003
• REYHAN, Cenk, Osmanlı’da İki Tarz-ı İdare Merkeziyetçilik Adem-i Merkeziyetçilik, İmge kitapevi, Ankara, 2007; “Jön Türk Hareketi: Türk Devrim Süreci Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çözümleme”, Doğu-Batı, Sayı:45, Temmuz 2008, s.105-131; Türkiye’de Liberalizmin Kökenleri: Prens Sabahaddin, Ankara, 2008
• SHAW, Stanford-E.Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, C.II, E yayını, İstanbul, 1983
• TABAKOĞLU, Ahmet, Türk İktisat Tarihi, Dergâh yayını, İstanbul, 1998
• TEPEDENLİOĞLU, N.Nazif, İlan-ı Hürriyet ve Sultan II.Abdülhamit Han, Yeni Çığır Kitapevi, İstanbul, 1960
• TUNAYA, T.Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler II Meşrutiyet Dönemi, C.I, İletişim yayını, İstanbul, 1998; Türkiye’de Siyasal Gelişmeler, C:I, İstanbul, 2003; Hürriyetin İlanı, İstanbul, 2004
• TURHAN, Mümtaz, Kültür Değişmeleri, Çamlıca yayını, İstanbul, 2002 ULUBELEN, Erol, İngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye, Aykaç kitapevi, İstanbul, 1967
• YERASİMOS, Stefanos, Az Gelişmişlik Sürecinde Türkiye, Cilt:2, çev:Babür Kuzucu, Belge yayını, İstanbul, 2001
• ZENGİN, Zeki S., II. Meşrutiyette Medreseler ve Din Eğitimi, Akçağ yayını, Ankara, 2002
• ZURCHER, E.Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim yayını, İstanbul, 1996