Sultan II. Abdülhamid’e Ermeni Komiteleri ve Faaliyetleriyle İlgili Sunulan Bir Fezleke (1895)

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 29, 19 - 38, 11.12.2021

Bülent Cırık

https://doi.org/10.19060/gav.1035487

Öz

Ermeni Meselesinin kırılma noktalarından olan Sultan II. Abdülhamid dönemi, Anadolu’da meydana gelen olaylar, Ermeni komitelerinin teşkilatlanmaları ve uluslararası boyutu itibariyle üzerinde durulması gereken önemli bir süreçtir. Olayların nasıl planlandığı, gerçekleştirildiği ve uluslararası propaganda¬ya dönüştürüldüğü ile ilgili olarak dönemin kaynakları geniş bilgiler vermektedir. Soykırım iddialarının doğuş dönemi olarak nitelendireceğimiz gelişmeler de bu dönemde inşa edilerek herhangi bir yöntem de¬ğişikliğine uğramadan günümüze kadar gelmiştir. Dâhili ve harici olayların baskısını da önemli ölçüde hisseden Sultan II. Abdülhamid, haksız iddialar ve kanlı eylemler karşısında bazı tedbirler alarak devletin bütünlüğünü korumaya çalışmıştır. Sultan Abdülhamid, 1890-1894 yıllarında Anadolu’da ve başkent İstanbul’da Ermeni komiteleri tarafından gerçekleştirilen olayların aydınlatılması ve her yönüyle ortaya konulması için bir komisyon kurdurmuştur. Bu çalışmada, kurulan özel komisyon tarafından Ermeni komiteleri ile ilgili Sultan Abdülhamid’e 4 Şubat 1895 tarihinde sunulan, Ermeni propagandalarına karşı bir cevap olmak üzere kitaba dönüştürülmesi düşünülen fezleke ve içeriği üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ermeni Meselesi, Sultan II. Abdülhamid, Hınçak Cemiyeti, Taşnaksutyun Cemiyeti, XIX. Yüzyılda propaganda.

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.): İrade-i Hususi (İ. HUS.) 33/25.; Yıldız Esas Evrakı (Y. EE).
• BAĞÇECİ, Yahya, İngiltere’de Ermeni Propagandası (1878-1898), Yalın Yayıncılık, İstanbul 2013.
• BAŞAK, Tolga, İngiltere’nin Ermeni Politikası (1830-1923), IQ Kültür ve Sanat Yayıncılık, İstanbul 2008.
• BLISS, Edwin Munsell, The Armenian Attrocities, Hubbard publishing co, Philadelphia 1896.
• DOĞAN, Orhan, “Ermeni Komiteleri Hınçak ve Taşnaksütun (Rus Adalet Bakanı Y. Muravyev’in Ermeni Komitelerine İlişkin Raporu)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 20, 2008, s. 316-317.
• AKTAŞ, Necati vd., Ermeni Komiteleri (1891-1895), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2001.
• Gabrielian, M. C., The Armenians; Or The People of Ararat, Leopold Classic Library, Philadelphia 1892.