Câriye Kökenli Bir Selçuklu Hâtunu: Sultan Melikşah’ın Eşlerinden Tâceddîn Seferiyye Hâtun

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 30, 137 - 155, 15.06.2022

Züriye Oruç

https://doi.org/10.19060/gav.1131119

Öz

Tâceddîn Seferiyye Hâtun Büyük Selçuklu Devleti’nin son iki hükümdarı Muhammed Tapar ve Sencer’in anneleri ve Sultan Melikşah’ın câriye kökenli eşidir. Melikşah’a evlat vererek ümmüveled statüsüne yükselmiştir. Sultan Berkyaruk’un vefatından sonra sırasıyla her iki oğlunun da saltanatını görme saadetine kavuşan Kıpçak asıllı bu Selçuklu hâtunu, aynı zamanda döneminin en güçlü kadınlarından biridir. Melikşah’ın diğer eşleri gibi kendisine bağlı bir divâna ve hazineye sahiptir. Ayrıca devlet yönetiminde etkisi ve oğulları nazarında büyük bir itibarı vardır. Oğullarına verdiği tavsiye ve uyarılarla birbirleri ile iyi geçinmelerini sağlamış ve torunu Mahmud b. Muhammed Tapar’ın Irak bölgesine hükümdar olarak gönderilmesine etki etmiştir. Hayırsever ve oldukça eli açık bir kadın olduğu kaydedilen hâtun Merv ve Nişâbur’da pek çok imâret yaptırmıştır. Seferiyye Hâtun, oğlu Sultan Sencer’in saltanatının başlarında ölmüştür. Şair Mu’izzî’nin adına methiyeler düzdüğü ve yere göğe sığdıramadığı, kaynaklarda karakterinden ve dindarlığından övgüyle bahsedilen hâtunun hayatını konu alan bugüne kadar müstakil bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada Seferiyye Hâtun ile ilgili kaynaklarda var olan bilgiler ele alınarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Seferiyye, Selçuklu, Hâtun, Melikşah, Câriye

Kaynakça

• AHMED B. MAHMUD, Selçuk-Nâme, (haz. Erdoğan Merçil), Cilt: I-II, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul 1977.
• ANADOLU SELÇUKLULARI DEVLETİ TARİHİ III, (haz. Feridun Nafiz Uzluk), Ankara 1952.
• AYAN, Ergin, Ortaçağ Türk Devletlerinde Hanedan Evlilikleri, Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara 2017.
• AYDIN, M. Âkif-M. Hamîdullah, “Köle”, DİA, Cilt: XXVI, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2002, s. 237-246.
• CUNBUR, Müjgan, “Selçuklu Dönemi Kadın Hayratı”, Erdem, Cilt: IX, Sayı: XXVI, (Aydın Sayılı Özel Sayısı-II), Ankara 1996, s. 585- 619.
• DEVLETŞAH, Şair Tezkireleri, (çev. Necati Lugal), Pinhan Yayınları, İstanbul 2011.
• DİLÇİN, Cem, Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2009.
• EL-BUNDÂRÎ, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, (çev. Kıvameddin Burslan), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• EL-CÛZCÂNÎ, Tabakât-ı Nâsırî. Gazneliler, Selçuklular, Atabeglikler ve Harezmşahlar, (tercüme ve notlar: Erkan Göksu), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2015.
• EL-HÜSEYNÎ, Ahbârü’d-Devleti’s-Selçukiyye, (çev. Necati Lügal), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.