Balkan Savaşları Öncesi Arnavutluk’ta 1911 Malisör Ayaklanması ve Trabzon Kamuoyunun Olaya Bakışı

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 32, 65 - 85, 20.06.2023

Volkan Aksoy

https://doi.org/10.19060/gav.1315043

Öz

1789 Fransız İhtilali sonrası hızla yayılan özgürlükçü ve anayasacı fikirlerin yanı sıra çağdaş milliyetçilik anlayışı, başta Avrupa olmak üzere dünyanın pek çok bölgesindeki insanları etkilemiş, özellikle bünyesinde farklı inanç ve etnik kimlikler barındıran imparatorluklarda birtakım isyanların çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bu çok uluslu devletlerden birisi Osmanlı İmparatorluğu olmuş, özellikle 19. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren hâkimiyeti altında bulunan Balkanlar’da çıkan ayrılıkçı hareketlerle yüzleşmek durumunda kalmıştır. Ayrılıkçı hareketler sonucu 1912 yılında bağımsızlığını kazanan son Balkan devleti ise Arnavutluk olmuştur. Bağımsızlığa doğru giden süreçte özellikle Katolik Arnavutlar (Malisörler) arasında başlayan isyan hareketleri, Osmanlı Devlet idaresinin uygulamalarından duyulan rahatsızlıkla birlikte Müslüman Arnavutları da etkilemiş ve bağımsızlığın ilanını hazırlamıştır. İsyana dair yapılan genel çalışmalar oldukça fazladır. Ancak Devletin farklı coğrafyalarında isyanın nasıl karşılandığına yönelik araştırmalar az sayıdadır. Bu çalışmanın amacı Arnavutluk’ta meydana gelen Malisör ayaklanmasının sebeplerini kısaca açıklamak, ardından bölgeye oldukça uzak bir Osmanlı vilayeti olan Trabzon’daki yankıları, vilayette isyana karşı oluşan duygu ve fikirler ile ne gibi tepkilerin ortaya çıktığını irdelemektir. Aynı zamanda Devletin geleceğini ve bütünlüğünü tehdit eden bir meselede halkın tutumu ile ilgili bir örneklem ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Arnavutluk, Malisör, İsyan, Trabzon, Kamuoyu

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA): DH. ŞFR, (Dâhiliye Nezareti Şifre Kalemi), D:664, G:96, 1 Eylül 1326 (14 Eylül 1910).
• DH. SYS (Dâhiliye Nezareti Siyasi Kalemi), D: 69, G: 1, Belge no:5, 15 Mart 1327 (28 Mart 1911).
• HR. SYS (Hariciye Nezareti Siyasi Kalemi) D: 2904, G:71, 28 Mart 1327 (10 Nisan 1911).
• HR. SYS, D: 142, G: 56, Belge no:4, 29 Mart 1327 (11 Nisan 1911).
• HR. SYS, D: 142, G:57, Belge no:6, 29 Mart 1327 (11 Nisan 1911).
• HR. SYS, D: 143, G: 2, Belge no:12-13, 3 Nisan 1327 (15 Nisan 1911).
• HR. SYS, D: 143, G:7, Belge no:1-2, 3 Nisan 1327 (16 Nisan 1911).
• HR. SYS, D: 142, G:49, Belge no:1, 28 Mart 1327 (10 Nisan 1911).
• BEO (Babıali Evrak Odası), D: 3843, G:288200, Belge no:1,28 Kânunuevvel 1326 (10 Ocak 1911).
• BEO, D: 3873, G: 290429, Belge no:2, 14 Mart 1327 (27 Mart 1911).
• BEO, D: 3928, G: 294565, Belge no:2, 2 Ağustos 1327 (15 Ağustos 1911).
• BEO, D: 3940, G: 295473, Belge no:2-6, 10 Eylül 1327 (23 Eylül 1911).
• TRABZON’DA MEŞVERET, (gazete numaraları ve tarihleri metin içinde verilmiştir).
• Kitap ve Makaleler: AKŞİN, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İmge Kitabevi, Ankara 2006.
• AVLONYALI EKREM BEY, Osmanlı Arnavutluk’undan Anılar (1885-1912) (çev. Atilla Dirim), İletişim Yayınları, İstanbul 2006.
• AYGÜN, Necmettin, Karadeniz’den Osmanlı Ekonomisine Bakış, C. 1, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, Ankara 2016.
• BARTL, Peter, Milli Bağımsızlık Esnasında Arnavutluk Müslümanları (1878-1912) (çev. Ali Taner), Bedir Yayınevi, İstanbul 1998.
• BAYIL, Yüksel, “Milliyetçi İsyanlar Bağlamında Arnavutluk’ta Komite ve Çetelerin Rolü”, Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 12, 2018, s. 116-135.
• BELLO, Hasan, “Osmanlı ve Arnavut Kaynaklarına Göre Arnavutluk’ta 1911 Malisörler İsyanı”, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2009 (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).