Osmanlı Gerileme Paradigmasının Sonu

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 32, 87 - 106, 20.06.2023

Ahmet Elibol

https://doi.org/10.19060/gav.1315049

Öz

Kanuni Sultan Süleyman döneminden itibaren Osmanlı Devleti’nin geçirdiği iktisadi, siyasi, sosyal veya askeri dönüşüm, bazı akademik ve entelektüel çevrelerce derinlikli analizler ortaya konulmadan ya da tarihsel metodolojik kriterler görmezden gelinerek süreklilik arz eden bir “gerileme” ve “bozulma” edebiyatına dönüştü. Ortaya çıktığı 17. yüzyıldan günümüze değin etkileri devam eden bu kavramsallaştırma, özellikle son yirmi beş yıldır derinlikli analizler yapan Osmanlı tarihi uzmanlarınca eleştiri konusu yapılmaktadır. Bu çalışmada, Osmanlı nasihatname yazarlarından başlayıp Avrupa merkezci-oryantalist bakış açılarıyla pekişen “gerileme paradigması”nın neden tutarsız olduğu üzerine değerlendirme ve örneklendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Gerileme Paradigması, Oryantalizm, Avrupa Merkezcilik, Değişim, Dönüşüm

Kaynakça

• Basılı Kaynaklar: ABOU-EL-HAJ, Rifa’at Ali, Modern Devletin Doğası-16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu, (çev:Oktay Özel-Canay Şahin), Ankara, 2000
• ALTHUSSER, L., Politika ve Tarih, (çev: Alâeddin Şenel-Ömür Sezgin), Ankara, 1987
• ATASOY, Fahri, Sorokin’in Toplum Felsefesi, Ankara, 1997
• BEDİR, Ayşe, “17.Yüzyıl Osmanlı Düşünce Hayatında İbn-i Haldun Etkisi: Tarih-i Naima Örneği”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 2019, Vol.6 (Num.4)
• CARR, E. Hallet, Tarih Nedir, (çev.), İletişim Yayınları, İstanbul, 1987
• COLLİNGWOOD, R.G, Tarih Tasarımı, (çev. Kurtuluş Dinçer), İstanbul, 1990
• COPEAUX, Etienne, Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine, (çev: Ali Berktay), İstanbul, 2016
• DARLING, Linda T., Gelir Artışı ve Kanuna Uygunluk-Osmanlı İmparatorluğunda Vergi Toplanması ve Maliye Yönetimi 1560-1660, (çev. Adnan Tonguç), İstanbul, Nisan, 2019
• FAROQHI, Suraiya, “Post Kolonyal dönem Öncesi ve Sonrasında İmparatorluklar: Osmanlılar”, Hâkim Paradigmaların Ötesinde-Rifa’at Abou-El-Haj’a Armağan, (derleyenler: Donald Quataert, Baki Tezcan), (çev: Aytek Sever), Ankara, 2012
• FLEISCHER, Cornell H., Osmanlı İmparatorluğu’nda Aydın ve Bürokrat-Tarihçi Mustafa Âli, (çev: Ayla Ortaç), Doğu-Batı Yayınları, Ankara, 2021
• GOFFMAN, Daniel, Osmanlı Dünyası ve Avrupa 1300-1700, (çev: Ülkün Tansel), İstanbul, 2004
• GRANT, Jonathan, “Osmanlı “Gerilemesi”ni Yeniden Düşünmek: 15.-18. Yüzyıllardaki Askerî Teknoloji Yarışında Osmanlı İmparatorluğu’nun Konumu”, (çev: Cem Demirkan), Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak- Gerileme Paradigmasının Sonu, (haz: M. Armağan), İstanbul, 2011
• HATHAWAY, Jane, “Osmanlı Tarihinin Dönemlere Ayırılması Sorunu: 15. Ve 18. Yüzyıllar”, Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak-Gerileme Paradigmasının Sonu, (çev: Cem Demirkan), (haz. M. Armağan), İstanbul, 2011