Rumeli Uç Ailesi Malkoçoğulları’nın Kökeni Hakkında Tartışmalar ve Yeni Bir İddia

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 32, 107 - 129, 20.06.2023

Filiz Tapan

https://doi.org/10.19060/gav.1315115

Öz

Osmanlı tarihinde akın, akıncı ve uç gibi kavramlar bağlamında adı en çok anılan ailelerden biri Malkoçoğulları’dır. Malkoçoğlu Ailesi; Osmanlı Devleti’nin fetih politikası, askerî ve idarî yapısı içerisinde yer almıştır. Aile ile ilgili yapılan çeşitli çalışmalarda idarî ve askerî faaliyetlerinin dışında kökenlerine dair iddialar ya da tartışmalar konu edilmiştir. Kaynaklarda, Malkoçoğulları ile ilgili yer alan farklı bilgiler, literatürün oluşmasında da tartışmalara yol açmıştır. Ailenin Türk olduğu, Hamidoğulları soyundan geldikleri, Yunanlı Malko Ailesi ve de Bosnalı Malkoviç Ailesi oldukları iddia edilmiştir. Yine literatürde Malkoçoğlu Ailesi’nden olduğu iddia edilen kişi ve aileler bu çalışmanın kapsam ve sınırlarını belirlemiştir. Özellikle 14. ve 15. yüzyıldan kalan kaynakların yetersizliği ve bunların çelişkileri, yapılmış çalışmaların verdiği bilgilerin teyit edilmesinin gerekliliği ve bazen de imkânsızlığı, ailenin kökeni ile ilgili iddia ve tartışmaların değerlendirilmesinde önemli bir problemdir. Bu makalede; ailenin kökenine dair iddialar ve tartışmalar kaynakların verdiği bilgiler çerçevesinde değerlendirilmiştir. İlk Malkoç Bey’in kimliği ile ilgili belirsizlik, köken tartışmalarına paralel bir problem olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede yapılan araştırmada Malkoçoğulları’nın atasının kim olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca iddiaların temel aldığı kaynaklardan başka yeni kaynaklar ışığında tekrar bir değerlendirme yapılmıştır. Böylece çalışmamızın kendi iddiasının da temelini oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Malkoçoğulları, Akıncı, Uç, Malkoçoğullarının Kökeni, Rumeli

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA): Mühimme Defteri (ADVNS.MHM.d.): ADVNS.MHM.d.002, Belge no: 15, 153, 304, 474, 1179, 1326, 1327, 2020, 2034, 2035. ADVNSMHM.d.003, Belge no: 249, 341, 1471, 1513, 1579. ADVNSMHM. d.004, Belge no: 273, 615, 698, 1040, 1045, 1069, 1312, 1398, 1405, 1757, 1988, 2004, 2038, 2075, 2139, 2169, 2203. ADVNSMHM.d.007, Belge no: 162, 165. A.DVNS.MHM.d.0012/1, Belge no: 404. A.DVNS.MHM.d.0015, Belge no: 1224, 1239. ADVNS.MHM.d.0022, Belge no: 87. ADVNSMHD.d. 73, Belge no: 700. ADVNSMHD.d. 94, Belge no: 93. ADVNSMHM.d. 114 , Belge no: 589.
• Tahrir Defteri (TT.d.): 284, 425.
• Maliyeden Müdevver Defter (MAD.d.): 35, 342
• Müteferrik Belgeler: İE.EV. 16 1942. AE.SİBR. 3/304. AE.SMRD.III 3.18. İE.TZ. 1-51. İE.DH.1-49./H.08.03.954. TS.MA.e.751-29.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi: VGMA, 629/332, s.415-423; Yahya Paşa bin Abdülhay Vakfiyesi. VGMA, Defter No:Y-648-3, Yahya Paşa bin Abdülhay Vakfiyesi.VGMA.VKF.KS 034_0138_00208, Sultan Bayezid Sani İbni Sultan Mehmed, 1380 nolu Vakıf Defteri.
• Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyud-ı Kadîme Arşivi: TGK.KK.TTd.120/TADB. TTD. 49, Umur Bey bin Saruca Paşa Vakfiye Sureti.
• Atatürk Kitaplığı Arşivi: Muaalim Cevdet Yazmaları Ceyb-i Hümayûn ve Masraf Defteri: MC_Yz_O0071
• Araştırma Ve İnceleme Eserler: ÂŞIKPAŞAOĞLU TARİHİ, (Haz. A. N. Atsız). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 604 1000 Temel Eser Dizisi: 110.
• BABİNGER, Franz, “Beitrage zur Geschichte des Geschlechtes der Malgoc-oghlu’s”, Annali, XVIII. Nuova Serie Vot.I, Scritti in onore di Luigi Bonelli, Roma 1940.
• BALKANLI, Ali K. Şarkî Rumeli Ve Buradaki Türkler. Elhan Kitapevi, Nisan 1986 Ankara: BAŞAR, Fahameddin, “ Malkoçoğulları”, TDVA, Cilt: 27, İstanbul 2003, s. 537-538.
• BAŞAR, Fahameddin, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Döneminde Hizmeti Görülen Akıncı Aileleri: IV-Malkoçoğulları”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, 6, (66), İstanbul 1992, s. 47-50.