Yanal Baskı Teorisi Çerçevesinde Büyük Güçlerin Rekabetinin Analizi

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 33, 251 - 271, 19.12.2023

Zuhal Çalık Topuz

Öz

21. yüzyılın en belirgin özelliklerinden biri büyük güçlerin rekabetinin uluslararası siyasete geri dönüşü olmuştur. Bu yüzyılda, dünyanın önde gelen üç jeopolitik aktörü ve askeri-ekonomik gücü olan Amerika Birleşik Devletleri, Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu, kendilerini karmaşık güç rekabeti içerisinde bulmuştur. Güç rekabeti içerisinde kaynak ve güç arayışı, üç büyük gücün uluslararası sistem içerisinde hayatta kalmasında merkezi bir role sahip hale gelmiştir. Üç büyük gücün, sınırlarının ötesinde kaynak elde etme, çeşitlendirme ve güvenceye alma ihtiyacının yönlendirdiği yanal baskı sonucunda küresel rekabet giderek yoğunlaşmaya başlamıştır. Bu çalışmada büyük güçlerin kaynak ve güç rekabeti, Nazli Choucri ve Robert C. North tarafından geliştirilen yanal baskı teorisi çerçevesinde analiz edilmiştir. Bu kapsamda büyük güçlerin uluslararası genişlemesi ve çatışmanın katalizörü olan kaynak ihtiyacına vurgu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yanal baskı, büyük güç, ABD, Çin, Rusya.

Kaynakça

• ALLISON, Graham, “The New Spheres of Influence Sharing the Globe with Other Great Powers” Foreign Affairs, Sayı:99, Vol:2, 2020, s.30–40.
• AMINEH P. Mehdi - Guang. Yang, “China’s geopolitical economy of energy security: a theoretical and conceptual exploration”, African and Asian Studies, Sayı:17, Vol: 1-2, 2018, s.9-39.
• BADER, A. Jeffrey, “A framework for U.S. policy toward China”, Brookings. 2016, https://www.brookings. edu/research/a-framework-for-u-s-policy-toward-china-2/.
• BECKLEY, Michael, “The Power of Nations: Measuring What Matters”, International Security, Sayı, 43, Vol 2, 2018, s.7-44.
• BERIS, E. Robert, “Strengthening Russia’s Influence in International Affairs, Part I: The Quest for Great Power Status”, NTI, 13.07.2021, https://www.nti.org/analysis/articles/strengthening- russias-influence-in-international-affairs-part-i-the-quest-for-great-power-status/.
• BRIDGE, F. Roy - Roger Bullen, The great powers and the European states system: 1814–1914, Longman, London 2005.
• CALLEO, P. David, “The United States and the great powers”, World Policy Journal, Sayı:16, Vol: 3, 1999, s.11-19.
• CHOUCRI, Nazli -Gaurav Agarwal, The Theory of Lateral Pressure Highlights of Quantification & Empirical Analysis, SSRN Electronic Journal, 2016. doi:10.2139/ssrn.2859712.
• CHOUCRI, Nazli -Robert C. North-Susumu Yamakage, The Challenge of Japan Before World War II & After, Abingdon: Routledge. 1992.
• CHOUCRI, Nazli -Robert C. North. 1975. Nations in Conflict: National Growth and International Violence, W. H. Freeman, San Francisco 1975.