Kudüs’ün 1239 ve 1244 Yıllarındaki Yeniden Fethi Meselesi

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 34, 65 - 86, 11.06.2024

Şehri Karakaş

https://doi.org/10.19060/gav.1498712

Öz

Kudüs, Kubbetü’s-Sahrâ ve Mescid-i Aksâ’nın içinde bulunduğu Haremü’ş-Şerif bölgesi dışında 1229 yılında akdedilen Yâfâ Antlaşması’yla Eyyûbî Sultanı el-Melik el-Kâmil tarafından Haçlılara bırakılmıştı. Antlaşma uyarınca Haçlılar, surları tamamen tahrip edilmiş olan Kudüs’te imar faaliyetleri gerçekleştiremeyeceklerdi. Bu nedenle muhafazası zamanla sorun olmaya başlayan Kudüs’ü askerî açıdan desteklemek isteyen papalık ve Avrupa, antlaşma süresinin dolduğu 1239’dan itibaren Haçlı seferlerine devam ettiler. Öte yandan Eyyûbîler Haçlılar aleyhlerine bir faaliyette bulunmadığı sürece onlarla mücadeleye girişmek istemiyordu. Ancak Navarra Kralı ve Champagne Kontu Thibaut’ın bölgeye ulaşmasıyla güçlenen Haçlılar, Eyyûbî hudutlarında bir kervanı yağmalayarak mevcut barış ortamını bozdular. Bu olay ve Haçlıların Kudüs’te imâr faaliyetlerinde bulunmaları, dönemin Mısır Sultanı II. el-Âdil ve Kerek Hâkimi el-Melik en-Nâsır Dâvud’un dikkatini Kudüs’e yöneltti. Aralık 1239’da Kudüs’ü fetheden en-Nâsır, Hristiyanları şehirden sürdü. Bu fetih, Yâfâ Antlaşması’ndan sonra gerçekleşen ilk fetih olmasına ve Salâhaddîn Eyyûbî’nin fethine benzetilmesine rağmen ilim dünyasının dikkatini çekmemiştir. Bu durum, 1244 yılı başlarında Haçlıların kontrolüne geçen Kudüs’ün yine aynı yıl Hârezmlilerin fethi ve mücadeleler sırasında çok sayıda Hristiyan’ın ölmesiyle alakalı olmalıdır. en-Nâsır’ın fethi sırasında Hârezmlilerin şehre girdiği dönemden daha fazla Hristiyan nüfus olmakla birlikte onların can güvenliği yine en-Nâsır tarafından sağlanarak emniyet içinde şehirden çıkarılmışlardı. Bahsi geçen durum ise özellikle Batı dünyasının en-Nâsır’ın fethinden ziyade Hârezmlilerin Kudüs’teki faaliyetlerine odaklanmasına neden olmuştur. Bu makalede, 1239’da Kudüs’ün yeniden fethi, 1244’te kutsal mekânlarla birlikte Haçlılara teslimi ve aynı yıl şehrin Hârezmlilerin eliyle tekrar Eyyûbî hâkimiyetine geçmesi; değişen ittifaklar ve gerçekleşen Haçlı seferleri ışığında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eyyûbîler, Haçlılar, Hârezmliler, Kudüs, en-Nâsır

Kaynakça

• AMADİ, The Chronicle of Amadi (trans. N. Coureas- P. Edbury), Cassoulides Masterprinters, Nicosia 2015.
• BARBER, Malcom – Keith Bate, Letters From The East, Crusaders Pilgrims And Settlers in the 12th-13th Centuries, Routledge Press, Londra 2010.
• BASUĞUY, Bedrettin, Haçlılar Karşısında İslâm’ın Sağlam Bir Kalesi Eyyûbîler el-Melikü’s Sâlih Dönemi (637-647/ 1240-1249), Siyer Yay., İstanbul 2017.
• BEDRÂN, Abdülkadîr, Münâdemetü’l-Atlâl ve Müsâmeretü’l-Hayâl (thk: Züheyr eş-Şâvîş), el-Mektebü’l-İslâmiyye, Beyrût 1985.
• BOHM, Henry G., Chronicles of the Crusades, Routledge, London-New York 2004.
• DE NOVARE, Pihilippe, The wars of Frederick II against the Ibelins in Syria and Cyprus (trans. John L. La Monte-Merton Jerome Hubert), Columbia University Press, New York 1936.
• DEMİRKENT, Işın, “Kudüs”, TDVİA, C. 26, Ankara 2002, s. 329-332.
• DEMİRKENT, Işın, Haçlı Seferleri, Dünya Yayıncılık, İstanbul 1997.
• EBÛ ŞÂME, el-Makdisî Şihâbeddîn ed-Dımaşkî, Kitâbu’r-Ravzateyn fî Ahbâri’d-Devleteyn en-Nûriyye ve’s Salâhiyye, C. III (neşr. er-Risale) Beyrût 1997.
• EBÛ ŞÂME, el-Makdisî Şihâbeddin ed-Dımaşkî, Terâcimü Ricali’l-Karneyn: es-Sadis ve’s-Sabi’ ez-Zeyl ‘ale’r-Ravzateyn (Terâcimü Ricâli’l-Karneyni’s-Sâdis ve’s-Sâbi’) (neşr. Abdülaziz el-Attar el-Hüseynî), Beyrût 1974.
• EBÜ’L-FİDÂ, İmâdeddîn İsmâil b. Ali, el-Muhtasar fî Ahbâr el-Beşer, C. III, Kahire 1286.
• EBÜ’L-YÜMN, el-Hanbelî Mucîreddîn, el-Ünsü’l-Celîl bi-Târîhü’l-Kuds el-Halîl, C. II (thk. Adnan Yunus Abdüslmecit Nebati), Mektebe Dendîs, Amman 1968.