Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Karadeniz’de Rus-Türk Harbi: Rus Kaynaklarına Göre Trabzon’un İşgali

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 34, 127 - 150, 11.06.2024

Ramin Sadık

https://doi.org/10.19060/gav.1498812

Öz

Osmanlı ile Rusya arasında I. Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’nde şiddetli çatışmalar meydana geldi. Bölgedeki ordusu savaşa tam hazır olamayan Osmanlı devleti, Sarıkamış Harekâtı’nda ağır yara aldı ve sonrasında Rus saldırıları karşısında yeteri kadar savunma yapamadı. Neticede doğuda yaşanan çatışmalar Osmanlı açısından yenilgiyle sona erdi. Ruslar Erzurum’a hâkim olduktan sonra Karadeniz’in doğu kıyıları yönünde askeri operasyonlarına ağırlık verdiler. Bu bağlamda Rus Kafkas Ordusu komutanlığı doğudaki Osmanlı III. Ordusu’nun teçhizatında kilit rol oynayan stratejik konumdaki Trabzon’u ele geçirmek üzere bir plan yaptı. Esasında Trabzon’u ele geçirmesi halinde Rus ordusu doğudaki askeri birliklerini silah, mühimmat ve gıdayla daha hızlı temin edilebilecekti. Bu anlamda Trabzon Ruslar için oldukça önemliydi. Rus ordusu bir yandan Bayburt ve Gümüşhane üzerinden kara kuvvetleriyle, bir yandan da doğu Karadeniz’de hem donanma hem de kara güçleriyle Trabzon üzerinde baskı kurdu. 1916 yılının Mart sonlarında şehre yönelik saldırıları arttıran Rus ordusu nihayet 18 Nisan 1916’da Trabzon’u işgal etmeği başardı. Bu çalışmada Trabzon’un işgali süreci Rus kaynakları bağlamında kaleme alınmıştır. Çalışmanın bugüne kadar yapılanlardan temel farkı da, konuya ilişkin dönemin Rus arşiv vesikaları ve basınında, aynı zamanda genel olarak Rusça kaynaklarda verilen bilgilerin incelenmesi sonucu hazırlanmış olmasıdır. Dolayısıyla çalışmada kullanılan Trabzon’un işgali döneminde Rus komutanlarının karargâhlarıyla yaptıkları yazışmalara ilişkin arşiv kayıtları ve gazeteler ile dergilerin gün gün savaşla ilgili haberleri, makalenin özgünlüğünün temelini teşkil etmiştir.

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı, Trabzon, Karadeniz, Rus-Osmanlı Savaşı, Kafkas Cephesi

Kaynakça

• Gosudarstvennıy Arhiv Rossiyskoy Federatsiy, Fond 601, Opis 1, Delo 559, N: 1268.
• Gosudarstvennıy Arhiv Rossiyskoy Federatsiy, Fond 601, Opis 1, Delo 559, N: 2911.
• Gosudarstvennıy Arhiv Rossiyskoy Federatsiy, Fond 601, Opis 1, Delo 559, N: 2926.
• Gosudarstvennıy Arhiv Rossiyskoy Federatsiy, Fond 6557, Opis 1, Delo 40, N: 1116.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Arhiv Voenno- Morskogo Flota, Fond 707, Opis 1, Delo 7, N: 924.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Arhiv Voenno- Morskogo Flota, Fond 716, Opis 1, Delo 175, N: 14.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Arhiv Voenno-Morskogo Flota, Fond 418, Opis 1, Delo 4264, N: 3523.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Arhiv Voenno- Morskogo Flota, Fond 707, Opis 1, Delo 7, N: 1247.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Arhiv Voenno- Morskogo Flota, Fond 716, Opis 1, Delo 197, N: 6007.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Arhiv Voenno- Morskogo Flota, Fond 716, Opis 1, Delo 167, N: 6061.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 118, N: 2133.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 139, N: 2241.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 118, N: 3512.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 118, N: 3780.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 1826, N: 7339.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 139, N: 13913.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 544, N: 2207.
• Rossiyskiy Gosudarstvennıy Voenno- İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 1833, N: 1126.
• Rossiyskiy Gusodarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 53, N: 478.
• Rossiyskiy Gusodarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 545, N: 1181.
• Rossiyskiy Gusodarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 545, N: 1184.
• Rossiyskiy Gusodarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 545, N: 1188.
• Rossiyskiy Gusodarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 545, N: 1198.
• Rossiyskiy Gusodarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 54, N: 1232.
• Rossiyskiy Gusodarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 467, N: 2627.
• Rossiyskiy Gusodarstvennıy Voenno-İstoriçeskiy Arhiv, Fond 2003, Opis 1, Delo 545, N: 1271.