Hiyerarşi Perspektifinden ABD’nin Türkiye ve Yunanistan’a Yönelik Müdahaleleri: Kıbrıs Örneği (1954-1975)

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 35, 117 - 137, 15.12.2024

Pınar Çağlayan

https://doi.org/10.19060/gav.1600513

Öz

1950’li yılların ortalarından itibaren beliren Kıbrıs Sorunu, Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nin Türkiye ve Yunanistan ile arasındaki hiyerarşik ilişkinin sınırlarını zorlayan ve bu ilişkinin yeniden biçimlenmesine zemin hazırlayan en dikkat çekici uyuşmazlıklardan biridir. Sorun, Türk ve Yunan kamuoyunda milliyetçi bir tepki ortaya çıkarmış ve bu tepki söz konusu ülkelerin ABD dış politikasına olan bağımlılığını tartışmaya açtırmıştır. ABD ise bu sebeple Batı Bloku içindeki hiyerarşik liderliğini test etmek zorunda kalmıştır. Bu çerçevede ABD hem Yunanistan’ın hem de Türkiye’nin iç ve dış politika uygulamalarına çeşitli müdahalelerde bulunmuştur. Bu çalışmada, Kıbrıs Sorunu örneği üzerinden ABD’nin güvenlik ve ekonomi alanında garantiler vererek hiyerarşik bir “sözleşme” yaptığı Türkiye ve Yunanistan’ın dış politikalarında otonomi arayışı içerisine girme hamlelerine karşılık ABD’nin her iki devleti çeşitli müdahale teknikleri ile disipline etme ve sözleşme alanı içinde tutma çabaları hiyerarşi kavramı çerçevesinde karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hiyerarşi, ABD, Yunanistan, Türkiye, Kıbrıs

Kaynakça

• ADAMSON, Fiona B., “Democratization and the Domestic Sources of Foreign Policy: Turkey in the 1974 Cyprus Crisis”, Political Science Quarterly, 116/2, Yaz 2001, s. 277-303.
• AKÇA, Bayram, KIYANÇ, Sinan, “CIA ve 27 Mayıs 1960 Darbesi”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), 11/34, 2018, s.528-564.
• ALLEN, Michael A., FLYNN, Michael E., DUSKY-ALLEN, Julie Van, “Regions of Hierarchy and Security: US Troop Deployments, Spatial Relations, and Defense Burdens”, International Interactions, 43/3, 2017, s. 397-423.
• BALCI, Ali, MADAKBAŞ, G. E.,“Turgut Özal Dış Politikası: Amerikan Düzeninde Yeniden Konumlanma ve Otonomi Arayışı”, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 15/55, Aralık 2018, s. 77-98.
• BALCI, Ali, KÜÇÜKBOZ KARAFİL, D., “Hiyerarşi Teorisi ve İkincil Devletlerin Otonomi Arayışı”, Murat Çemrek ve M. Cüneyt Özşahin, Eds, Uluslararası İlişkilerden Küresel Siyasete: Teori ve Metod Üzerine Kritikler, Orion Yayınları, Ankara 2020, s. 13-48.
• BOZKURT, İbrahim, “ABD’nin Kıbrıs Politikası ve Türk Kamuoyu (1950-1964) (Johnson Mektubu’na Kadar)”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 14, Ağustos 2014, s.141-189.
• BÖLÜKBAŞI, Süha, “The Johnson Letter Revisited”, Middle Eastern Studies, 29/3, 1993, s. 505-525.
• CLAPTON, William, “Risk and Hierarchy in International Society”, Global Change, Peace & Security, 21/1, 2009, s. 19–35.