Yabancı Kaynaklara Göre Büyük İzmir Yangını ve Sorumluları

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 35, 161 - 180, 15.12.2024

Tuğba Belenli

https://doi.org/10.19060/gav.1600526

Öz

İzmir’in 15 Mayıs 1919’da Yunanlılar tarafından işgalinden sonra, Türk askerleri 9 Eylül 1922’de Mustafa Kemal Paşa’nın kendisi de ertesi gün İzmir’e girerek işgali sonlandırmışlardır. 5. Kolordu Kumandanı Fahrettin (Altay) Batı Cephesi Kumandanlığına gönderdiği telgrafta, 9 Eylül günü saat 10.00’da 1. ve 2. Fırkaların ve devamında 14. Fırkanın hafif çatışmanın akabinde İzmir’e halkın alkışları ve sevinci arasında girdiklerini bildirmiştir. Böylece Türk Ordusu İzmir’e girerek Yunanlılara karşı yürüttükleri zorlu mücadelenin en değerli ödülünü almışlardır. Fakat 13 Eylül 1922’de, İzmir’in tüm fiziksel, ekonomik ve sosyolojik yapısını değiştiren bir yangın felaketi meydana gelmiş ve Yunan Ordusu Anadolu’nun içlerinden çekilirken kullandığı “yakıp yıkma taktiği”ni İzmir’de de devam ettirmiştir. Bu çalışmada, İzmir’in Türkler tarafından geri alınmasından sonra başlayan yangının sorumluları çağdaş yabancı basında yer alan haberler temel alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Büyük İzmir Yangını, Millî Mücadele, Türkiye Cumhuriyeti, Yunanistan.

Kaynakça

• Süreli Yayınlar: The Evening World; The Evening Gazette; The Evening Star; The Sydney Morning Herald; Geneva Daily Times; Oswego Palladium
• Telif Eserler: ADIVAR, Halide Edip, Türk’ün Ateşle İmtihanı (İstiklal Savaşı Hatıraları), Can Yayınları, İstanbul 2020.
• ALTAY, Fahrettin, “İzmir Faciasının Muhakemesi”, Belleten, 89, 1959, s.137-156.
• ALTAY, Fahrettin, 10 Yıl Savaş ve Sonrası (1912-1922), (haz. Oğuzhan Dalkıran), Eylem Yayınları, Ankara 2008.
• ARALOV, Semyon İvanoviç, Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları, 1922-1923, (çev. Hasan Âli Ediz), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2019.
• ARSLAN, Esat, “Büyük Taarruz Sonrası ‘İzmir Yangını’ Meselesi”, On İkinci Askeri Tarih Sempozyumu Bildirileri I, Kuruluşundan Günümüze Türk Ordusu (20-22 Mayıs 2009-İstanbul), Genel Kurmay Basımevi, Ankara 2009, s.447-464.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri, Cilt 13, (1922), Kaynak Yayınları, İstanbul 2004.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri (1917-1938), (der. Nimet Arsan), Cilt IV, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara 1964.
• ATAY, Falih Rıfkı vd., İzmir’den Bursa’ya Yunan Mezalimi, Pozitif Yayınevi, İstanbul 2022.
• BERBER, Engin, İzmir Yangını Hakkında Ön Rapor Örnek Olay: Ödemiş-Birgi’nin Yakılması (The Izmir Fire: Preliminary Report Case Study: The Burning of Ödemiş-Birgi), Ödemiş Belediyesi Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi Yayını, İzmir 2013.
• BERBER, Engin, “Büyük Yangından Hemen Önce İzmir’in Güvenliği İçin Yapılmak İstenenler”, Türk Polis Tarihinin Kökenleri, (ed. Yücel Yiğit), Polis Akademisi Yayınları, Ankara 2017, s.543-553.
• ÇAPA, Mesut, “Anadolu’da Yunan İşgalinin Sebep Olduğu İç Göçler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 29, 1994, s.379-389.