Doğu Akdeniz Sularında Kaçakçılık Faaliyetleri Üzerine Bir Değerlendirme (19. Yüzyılın Sonu-20. Yüzyılın Başı)

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 36, 347 - 368, 16.06.2025

Melike Kayam , Songül Ulutaş

https://doi.org/10.19060/gav.1720495

Öz

Doğu Akdeniz geçmişten günümüze pek çok siyasi üst yapının rekabet alanı olan stratejik bir coğrafyaya sahiptir. Çalışmamızın mekânsal sınırlandırması toplumsal, ekonomik ve kültürel zenginliğe sahip Doğu Akdeniz’dir. Araştırmamızın temel problematiği Osmanlı egemenliğinde fakat pek çok yabancı devletin de rekabet alanı olan Doğu Akdeniz sularında 19. Yüzyılın sonu ve 20. Yüzyılın başlarında kontrol edilmesi neredeyse olanaksız bir hale gelen kaçakçılık faaliyetleri ve etkilerini incelemektir. Yasa dışı faaliyetler olarak kaçakçılık, bir rekabet alanı olarak sınırları ve etkileri çok geniş olan Akdeniz coğrafyasında çok sayıda olaya konu olmuştur. Bu nedenle özellikle belirli başlıklar çerçevesinde sınırlandırılarak Doğu Akdeniz sularında kaçakçılık faaliyetleri değerlendirilmiştir. Sürecin genel konjonktürü de göz önünde bulundurularak üzerinde durulan konular ecza-i nariye (patlayıcı madde) ve silah, zararlı yayınlar, firari insan ve vergi kaçakçılığıdır. Kaçakçılık faaliyetlerinin Doğu Akdeniz’de ada kıyılarında yoğunlaşması dikkat çekmektedir. Örneğin Girit ve Kıbrıs Adaları kaçakçılık faaliyetlerinin yürütülmesi konusunda önemli bir durak noktası olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tür yasa dışı faaliyetlerin yoğunlaşmasında güvenlik açıklarının sıklaştığı Osmanlı’nın müdahale gücünün hem içerde hem dışarıda zayıfladığı son dönem konjonktürü etkili olmuştur. Buna rağmen kısıtlı olanaklarla da olsa devlet kaçakçılığı önlemeye yönelik bazı tedbir ve önlemler almaya çalışmıştır. Bu çalışma kapsamında kaçakçılığa karşı devletin geliştirdiği kontrol mekanizmaları da değerlendirilmiştir. Çoğunlukla Osmanlı arşiv belgeleri olmakla birlikte İngiliz devlet arşivlerinden de çalışmamızı destekler nitelikte tasarruf edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti , Doğu Akdeniz , Kaçakçılık Faaliyetleri

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) BOA., BEO., 1289/96632.; BOA., BEO., D:1784, G:133737- D:3302, G:247588- D:557, G:41765. ; BOA., DH.TMIK.M., D:128, G:75. BOA. DH.MKT. D:1996, G:23.- D:1622, G:99.- D:210, G:6.; BOA., HR.TO., D:476, G:28.- D:261, G:37.- D:261, G:37.-D:261, G:37.- D:262, G:58.- D:265, G:91.- D:476, G:28. - D:476, G:28.; BOA., İ.ŞD., D:58, G:3338.; BOA., A.MKT.MVL, D:134, G:87.; BOA., Y. MTV., D:220, G:82.; BOA., Y.A.HUS., D:489, G:13. BOA. Y. EE. KP., D:15, G:1419.; BOA. Y. PRK. ZB., D:16, G:56.
• Büyük Britanya Kamu Kayıtları Ofisi
• Britanya Parlamento Belgeleri
• Turkey. No. 2 (1890), Affairs of Crete, No. 116. -Turkey. No.7 (1896), Affairs of Crete, No. 138.- Turkey. No.1 (1907), Affairs of South-Eastern Europe, No. 137.-Turkey. No.7 (1896), Affairs of Crete, No. 208.-Turkey. No.7 (1896), Affairs of Crete, No. 318.- Turkey. No.7 (1896), Affairs of Crete, No. 474.-Turkey. No.1 (1898) Asiatic Provinces Of Turkey, No. 73.- Turkey. No.5 (1898),
• Affairs of Crete, No. 65.- Turkey. No.5 (1898), Affairs of Crete, No. 135.- Turkey. No.1 (1899), Affairs of Crete, No. 53.- Slave Trade. No. 1 (1884), No. 56.- Slave Trade. No. 1 (1884), No. 78.- Slave Trade. No. 1 (1889), No. 44.- Slave Trade. No. 1 (1889).