İş ile ilgili kas iskelet sistemi rahatsızlıklarına yönelik ergonomik risk değerlendirme: Reaktif/proaktif bütünleşik bir sistematik yaklaşım

Yıl 2017, , 0 - 0, 07.09.2017

Burcu Felekoğlu , Seren Özmehmet Taşan

https://doi.org/10.17341/gazimmfd.337625

Cited By: 14

Öz

Çalışanlarda görülen, iş kaynaklı ağrı, hareket kısıtlanması ve sakatlıklarla seyredebilen, öncelikle kaslar, tendonlar, ligamanlar ve diskler gibi yumuşak dokuları etkileyen kas iskelet sistemi rahatsızlıkları (KİSR) iş ile ilgili kas iskelet sistemi rahatsızlığı olarak kabul edilmektedir. İş ile ilgili KİSR’e yönelik ergonomik risk değerlendirmesi için çok sayıda bilimsel yöntem geliştirildiği ancak pratikte uygulamacıların birçok hususta sıkıntılar yaşadığı görülmektedir. Sistematik bir ergonomik risk değerlendirme yaklaşımının yokluğu işletmelerin iş güvenliği uzmanlarının yürütmeye çalıştıkları ergonomik risk maruziyet değerlendirme çalışmalarında, ön hazırlıklardan yöntem seçimi, gözlem, analiz ve yorumlama aşamalarına kadar pek çok konuda tereddütte düşmelerine ve zorlanmalarına sebep olmaktadır. Bu çalışma ile ergonomik risk değerlendirme sürecinin daha kolay ve doğru yönetilmesini desteklemeye yönelik reaktif ve proaktif bakış açılarını uyum içerisinde kapsayan bütünleşik bir sistematik ergonomik risk değerlendirme yaklaşımı geliştirilmiştir. Geliştirilen sistematik yaklaşım, farkındalık faaliyetleri, iş analizi,  maruziyet değerlendirme ve raporlama olmak üzere dört ana aşamadan oluşmaktadır. Önerilen yaklaşım metal sektöründe faaliyet gösteren bir işletmede uygulanmıştır. Bu uygulamada işletmenin talaşlı imalat bölümünde reaktif ve proaktif bakış açılarıyla ergonomik risk faktörleri belirlenmiş, tüm operasyonlara ait ergonomik risk maruziyet düzeyleri bulunarak, öncelikli aksiyon alanları tespit edilmiştir. Geliştirilen sistematik yaklaşımın uygulanmasını içeren bu çalışma ile elde edilen bilgilerden yola çıkarak, gelecek çalışmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İş ile ilgili kas iskelet sistemi rahatsızlıkları, ergonomik risk değerlendirme, sistematik yaklaşım, reaktif / proaktif

Kaynakça

• The European Musculoskeletal Conditions Surveillance and Information Network. Musculoskeletal health in Europe report v5.0. http://www.eumusc.net/myUploadData/files/Musculoskeletal Health in Europe Report v5.pdf. Erişim tarihi Ekim 7, 2016.
• European Agency for Safety & Health at Work. Second European survey of enterprises on new and emerging risks (ESENER-2). https://osha.europa.eu/sites/default/files/publications/documents/esener-ii-summary-en.PDF. Erişim tarihi Mayıs 8, 2016.
• Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı - İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (ÇSGB-İSGGM), Meslek hastalıkları rehberi, Matsa Basımevi, Ankara, 2011.
• Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı - İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (ÇSGB-İSGGM), Meslek hastalıkları bildirim rehberi, Eflal Ajans Matbaacılık, ÇSGB Yayın No: 18, Ankara, 2014.
• Mevzuat Bilgi Sistemi. İş sağlığı ve güvenliği kanunu. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6331.pdf. Yayın tarihi Haziran 30, 2012. Erişim tarihi: 8 Mayıs, 2016.
• Reese C. D., Occupational health and safety management: a practical approach, CRC press, Boca Raton, 2015.
• Kuorinka I., Jonsson B., Kilbom A., Standardised Nordic questionnaires for the analysis of musculoskeletal symptoms, Appl. Ergon., 18, 233–237, 1987.
• Hildebrandt V. H., Bongers P. M., Van Dijk F. J. H., Kemper H. C. G., Dul J., Dutch Musculoskeletal Questionnaire: description and basic qualities, Ergonomics, 44(12), 1038-1055, 2001.
• Cornell University. Cornell musculoskeletal discomfort questionnaires. http://ergo.human.cornell.edu/ahmsquest.html. Yayın tarihi 1994. Erişim tarihi Mayıs 8, 2016.
• Corlett E. N., Bishop R. P., A technique for assessing postural discomfort, Ergonomics, 19, 175-182, 1976.
• Borg G., Perceived exertion as an indicator of somatic stres, Scand. J. Work Environ. Health, 16, 55–58, 1970.
• American Conference of Governmental Industrial Hygienists (ACGIH). TLVs and BEIs: Threshold Limit Values for Chemical Substances and Physical Agents and Biological Exposure Indices. http://www.acgih.org/tlv-bei-guidelines/policies-procedures-presentations/overview. Erişim tarihi Mayıs 8, 2016.
• Waters T. R., Putz-Anderson W., Garg A., Fine L. J., Revised NIOSH equation for the design and evaluation of manual lifting tasks, Ergonomics, 36(7), 749-776, 1993.
• Snook S. H., Ciriello V. M., The design of manual handling tasks: revised tables of maximum acceptable weights and forces, Ergonomics, 34(9), 1197–1213, 1991.
• McAtamney L., Corlett N., RULA: a survey method for the investigation of work-related upper limb disorders, Appl. Ergon., 24(2), 91–99, 1993.
• Moore J. S., Garg A., The Strain Index: a proposed method to analyze jobs for risk of distal upper extremity disorders, Am. Ind. Hyg. Assoc. J., 56(5), 443–458, 1995.
• Occhipinti E., Colombini D., Proposta di un indice sintetico per la valutazione dell’esposizione a movimenti ripetitive degli arti superiori (OCRA index) [Proposal of a concise index for the evaluation of the exposure to repetitive movements of the upper extremity (OCRA index)], La Medicina del Lavoro, 87(6), 526–548, 1996.,
• David G., Woods V., Li G., Buckle P., The development of the Quick Exposure Check (QEC) for assessing exposure to risk factors for work-related musculoskeletal disorders. Appl. Ergon., 39(1), 57-69, 2008.
• Hignett S., McAtamne L., Technical note Rapid Entire Body Assessment (REBA), Appl. Ergon., 31, 201-205, 2000.
• Özcan E., Kesiktaş N., Kas İskelet Kas İskelet Sistemi Hastalıklarında Risk Değerlendirme Rehberi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayınları, yayın no: 144, Ankara, 2007.
• Pehkonen I., Ketola R., Ranta R., Takala E-P., A video-based observation method to assess musculoskeletal load in kitchen work, International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 15(1), 75–88, 2013.
• University of Michigan Center for Ergonomics. 3D Static Strength Prediction Program (3DSSPP). https://c4e.engin.umich.edu/tools-services/3dsspp-software/. Erişim tarihi Mayıs 8, 2016.
• NexGen Ergonomics. Ergonomics and Biomechanics Product Line. http://www.nexgenergo.com/ergonomics/ergoprods.html. Erişim tarihi Mayıs 8, 2016.
• The Human Solutions. Pocket Ergo. http://www.thehumansolution.com/pocketergo1.html. Erişim tarihi Mayıs 8, 2016.
• Gao F., Damsgaard M., Rasmussen J., Christensen S. T., Computational method for muscle-path representation in musculoskeletal models, Biol. Cybern., 87(3), 199-210, 2002.
• European Agency for Safety & Health at Work. Online interactive risk assessment (OiRA). http://www.oiraproject.eu/. Erişim tarihi Mayıs 8, 2016.
• Pascual S. A., Naqvi, S., An investigation of ergonomics analysis tools used in industry in the identification of work-related musculoskeletal disorders, International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 14 (2), 237–245, 2008.
• Özel E., Çetik O., Mesleki Görevlerin Ergonomik Analizinde Kullanılan Araçlar ve Bir Uygulama Örneği, Dumlu Pınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 122, 41-56, 2010.
• Takala E-P., Pehkonen I., Forsman M., Hansson G-Å., Mathiassen S. E., Neumann W. P., Sjøgaard G., Veiersted K. B., Westgaard R. H., Winkel J., Systematic evaluation of observational methods assessing biomechanical exposures at work, Scand. J. Work Environ. Health, 36(1), 3–24, 2010.
• Malchaire J., A classification of methods for assessing and/or preventing the risks of musculoskeletal disorders, European Trade Union Institute (ETUI), Brussels, 2011.
• Wang D., Dai F., Ning X., Risk assessment of work-related musculoskeletal disorders in construction: State-of-the-art review, J. Constr. Eng. Manage., 141(6), 1-15, 2015.
• Wiehagen W. J., Turin F. C., Ergonomic assessment of musculoskeletal risk factors at four mine sites: Underground coal, surface copper, surface phosphate, and underground limestone, https://www.cdc.gov/niosh/mining/UserFiles/works/pdfs/2004-159.pdf. Yayın tarihi Ağustos, 2004. Erişim tarihi Mayıs 8, 2016.
• Village J., A Study of Musculoskeletal Disorders in Newspapers and Commercial Printing, Richmond, BC: Workers' Compensation Board of British Columbia, Finding Solutions Program, Project No. 98FS-33. Vancouver, Kanada, 2001.
• Logie A., VanDerDoe L., Ryan A. Musculoskeletal Injury Prevention Project: Report on the Flight Attendant Group, Richmond, BC: Workers' Compensation Board of British Columbia, Finding Solutions Program, Project No. 97FS-35. Vancouver, Kanada, 1998.
• Rucker L. Musculoskeletal Health Status of B.C. Dentists and Dental Hygienists: Evaluation of the Preventive Impact of Surgical Ergonomics Training and Surgical Magnification, Richmond, BC: Workers' Compensation Board of British Columbia, Finding Solutions Program, Project No. 97FS-28. Vancouver, Kanada, 1996.
• Great Britain Health and Safety Executive (HSE). Sonografi Risk Management Of Musculoskeletal Disorders In Sonography Work. http://www.hse.gov.uk/healthservices/management-of-musculoskeletal-disorders-in-sonography-work.pdf. Erişim tarihi Mayıs 8, 2016.
• Podniece Z., Work-related musculoskeletal disorders: prevention report, European Agency for Safety and Health at Work, Belgium, 2008.
• Çakmak Z. A., Tekbaş F., Güler Ç., İşle ilgili kas iskelet sistemi hastalıkları ve birikimsel zedelenmelerin önlenmesi”, Sağlık Boyutuyla Ergonomi: Hekim ve Mühendisler için, Editör: Güler Ç., Palme Yayıncılık, Ankara, 227 – 255, 2004.
• Cımbız A., Uzgören N., Aras Ö., Öztürk S., Elem E., Aksoy C. C., Kas iskelet sisteminde ağrıya ait risk faktörlerinin lojistik regresyon analizi ile belirlenmesi: pilot çalışma, Türk Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 18(1), 20-27, 2007.
• Oğuz A.K, Kaymak B., Mesleki Kas İskelet Sistemi Bozuklukları, Hacettepe Tıp Dergisi, 42, 165-172, 2011.
• Akbal A., Eroğlu P., Yılmaz H., Tutkun E., Mesleki maruziyetler ve kas iskelet sistemi bulguları, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Bilimleri Dergisi, 15(3), 73-76, 2012.
• Tanır F., Güzel R., İşsever H., Polat Çalışkan U., Bir otomotiv fabrikasında kas iskelet sorunları ve istirahat raporu alanlara verilen ergonomi ve egzersiz eğitimi sonuçları, Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi, 59, 214-221, 2013.
• Dilek B., Beyan A. C., Ertuğrul A. V., Demiral Y., Çımrın A. H., Akalın E., FTR pratiğinde meslek hastalıkları poliklinik deneyimi: İşe bağlı kas iskelet sistemi hastalıkları, 25. Ulusal Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Kongresi, Antalya-Türkiye, 22-26 Nisan, 2015.
• Güler T., Yıldız T., Önler E., Yıldız B., Gülcivan G., Hastane ergonomik koşullarının hemşirelerin mesleki kas iskelet sistemi rahatsızlıkları üzerine etkisi, IAAOJ, Scientific Science, 3(1), 1-7, 2015.
• Öztürk N., Esin M. N., Ergonomik riskleri belirleme: Çalışanın Üst Ekstremitelerini Değerlendirme Formu’nun tanıtımı, Türk Tabipler Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 8(30), 31-37, 2007.
• Terzi R., Altın F., Hastane çalışanlarında bel ağrısı sıklığı, bel ağrısının kronik yorgunluk sendromu ve mesleki faktörler ile ilişkisi, Ağrı, 27(3), 149-154, 2015.
• Akay D., Dağdeviren M., Kurt M., Ergonomic Analysis of Working Postures, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 18(3), 73-84, 2003.
• Aslanhan, B., Mesleki bel ağrılarında NIOSH kaldırma eşiti ve bir uygulama örneği, Türk Tabipler Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 5(19), 23-27, 2004.
• Kesiktaş N., Ozcan E., Alptekin H. K., Özcan E. E., İşe bağlı kas iskelet hastalıklarında risk değerlendirilmesi: Hızlı maruziyet değerlendirme (HMD) yöntemi - Quick Exposure Check (QEC), İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 34(7), 25-27, 2007.
• Kara, Y., Atasagun, Y., Peker, A., Montaj hatlarında çalışma duruşlarının reba yöntemi ile analizi ve ergonomik risk değerlendirmesi, 7. Uluslararası İş Sağlığı Ve Güvenliği Konferansı, İstanbul-Türkiye, 5-7 Mayıs, 2014.
• Can, G. F., Atalay, K. D., Eraslan, E., Working posture analysis in fuzzy environment and ergonomic work station design recommendations " Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 30(3), 451-460, 2015.
• Özkan, N. F., Kahya E., Assessing ergonomic risks in an university’s administrative offices. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 32(1), 149-158, 2017.
• Eksioglu, M., Endurance time of grip-force as a function of grip-span, posture and anthropometric variables, Int. J. Ind. Ergon., 41(5), 401-409, 2011.
• Ekşioglu, M., Normative static grip strength of population of Turkey, effects of various factors and a comparison with international norms, Appl. Ergon., 52, 8-17, 2016.
• Can G. F., Eriş H., Fiğlali N., Mesleki kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarının ergonomik analizine yönelik yöntemlerin değerlendirilmesi, 10. Üretim Araştırmaları Sempozyumu, Girne-KKTC, 653-663, 16-18 Eylül, 2010.
• Esen H., Fığlalı N., Çalışma duruşu analiz yöntemleri ve çalışma duruşunun kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarına etkileri, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 17(1), 41-51, 2013.
• Kahraman M. F., Dağdeviren M., Kurt M., Ergonomik risk değerlendirme yöntemlerinin çok ölçütlü karar verme teknikleri ile önceliklendirilmesi ve bütünleşik bir model önerisi, 18. Ulusal Ergonomi Kongresi, Gaziantep-Türkiye, 16-18 Kasım, 2012.
• Teker E., Gülçubuk A., Felekoglu B., Bir seramik fabrikasında çalışanların taşıma ve kaldırma işlerinden kaynaklanan yüklenme ve zorlanmalarının saptanması ve çalışma yaşamını kolaylaştırıcı düzenek seçimi, 12.Ulusal Ergonomi Kongresi, Ankara-Türkiye, 272-278, 16-18 Kasım, 2006.
• Koltan A., Mesleki kas-iskelet hastalıklarını önlemede bir ergonomik yaklaşım modeli, İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 34, 35-43, 2007.
• Çelik B., Susmuş M. T., Çayeli bakır işletmelerinde kepçe operatörlerinin kas iskelet sistemi maruziyetlerinin ergo-test yöntemi ile değerlendirilmesi, 16. Ulusal Ergonomi Kongresi, Çorum-Türkiye, 3-5 Aralık, 2010.
• Çelik, B., Çayeli bakır işletmeleri hurda sahası çalışanları kas iskelet sistemi maruziyetinin değerlendirilmesi, 18. Ulusal Ergonomi Kongresi, Gaziantep-Türkiye, 16-18 Kasım, 2012.
• Kalınkara, V., Özkaya, K., Orman işçilerinin çalışma duruşlarının ergonomik analizi, 19. Ulusal Ergonomi Kongresi, Balıkesir-Türkiye, 76-84, 27-29 Eylül, 2013.
• İşler M., Küçük M., Güner M., Konfeksiyon sektöründe ayakta çalışan personelin çalışma duruşlarının plibel metodu ile değerlendirilmesi, 19.Ulusal Ergonomi Kongresi, Balıkesir-Türkiye, 107-115, 27-29 Eylül, 2013.
• Gündüz Cengiz, T., Kotanak Pişkin, K., Otomobil Koltuğu Kılıfı İmalatı Yapılan Bir Firmada RWL, REBA ve RULA Yöntemleri Kullanılarak Yapılan Yük Kaldırma Analizleri, 19.Ulusal Ergonomi Kongresi, Balıkesir-Türkiye, 332-342, 27-29 Eylül, 2013.
• Baykasoglu A., Akyol S. D., Tasan A. S., Tasan S. O., Cimen T., Ozen B., Aktas N., Tarki G., Boz O., Otomobil kablo demeti üretiminde ergonomik risk faktörlerini dikkate alan montaj hattı dengeleme, 19. Ulusal Ergonomi Kongresi, Balıkesir-Türkiye, 801-808, 27-29 Eylül, 2013.
• Çoktu A. K., Ünal Gülsoy K., Kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarının kargo transfer merkezlerinde araştırılması, 7. Uluslararası İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansı, İstanbul-Türkiye, 4-7 Mayıs, 2014.
• Atasoy Mert, E., Ergonomik risk değerlendirme yöntemlerinin karşılaştırılması ve bir çanta imalat atölyesinde uygulanması, Uzmanlık Tezi, TC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı Ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Ankara, 2014.
• Sarıkaya, C., Elle taşıma işlerinde risklerin değerlendirilmesi ve sektöre uygulanması, Uzmanlık Tezi, TC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Ankara, 2014.
• Ayan, B., Montaj hattında ergonomik risk unsurlarının incelenmesi: otomotiv sektörüne yönelik bir uygulama, Uzmanlık Tezi, TC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Ankara, 2015.
• Lakhwinder, P. S., Work study and ergonomics, Cambridge University Press, Delhi, India, 2016.
• Bernard, B. P., Musculoskeletal disorders and workplace factors. A critical review of epidemiologic evidence for work-related musculoskeletal disorders of the neck, upper extremity, and low back, National Institute of Occupational Safety and Health (NIOSH), Publication No. 97-141, Cincinnati, OH-USA, 1997.
• Messing K., Tissot F., Stock S. Distal lower-extremity pain and work postures in the Quebec population, American Journal of Public Health, 98(4), 705-713, 2008.