SOSYO-TEKNİK SİSTEMLERDE HATALI DAVRANIŞ RİSKİNİ BELİRLEMEYE YÖNELİK BİR ERKEN UYARI MODELİ

Yıl 2006, Cilt: 21 Sayı: 4, 0 - , 02.04.2013

İhsan Yüksel Metin Dağdeviren

Öz

Bu çalışmanın amacı iş sistemlerinde hatalı davranış risklerini önceden belirleyerek, hem mal ve hizmet üretiminin kesintiye uğramasını, hem de hatalı davranışların neden olabileceği iş kazalarını engellemeye çalışmaktır. Bu amaç ışığında, çalışmada hatalı davranış riskinin belirlenmesine yönelik bir karar metodolojisi ve buna bağlı olarak bir erken uyarı modeli geliştirilmiştir. Model iş sistemlerinde hatalı davranışa neden olabilecek farklı faktör ve alt faktörleri içermektedir. Faktör ve alt faktör ağırlıklarının belirlenmesinde kompleks ve sistematik karar problemlerinin çözülmesi için geliştirilmiş olan Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemi kullanılmıştır. Model Ankara ilinde faaliyet gösteren bir üretim işletmesi için geliştirilmiş ve bu işletmede yer alan gerçek iki iş sistemi üzerinde uygulanmıştır. Geliştirilen model yapılacak modifikasyonlarla farklı işletmelerde de kullanılabilecek esnekliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tehlike değerlendirme teknikleri, çok kriterli analiz, analitik hiyerarşi prosesi.

Kaynakça

• McCormick, N.J., Reliability and Risk Analysis, Academic Pres, Inc., New York, USA, 1981.
• Kurt, M., İş Kazalarının Ergonomik Analizi, Doktora Tezi, Gazi Üniv. Fen Bilimleri Enst., 1993.
• Ozgüven, E., Endüstri Psikolojisi, PDREM Ya-yın¬ları, Ankara, 2003.
• Sabancı, A., Ergonomi, Baki Kitabevi, Adana, 1999.
• Goetsch, D.L., Industrial Safety and Health: In the Age of High Technology, Macmillan Publishing Company, USA, 1993.
• Goodner, H.W., “A New Way of Quantifying Risks”, Chemical Engineering, 14, 114-118, 1993.
• Kirwan, B., “Human Error Identification in Human Reliability Assessment, Part 1: Overview of Approaches”, Applied Ergonomics, 23(5), 299-318, 1992.
• Maltezou, S.P., Metry, A.A. ve Irwin, W.A., Industrial Risk Management and Clean Technology, Orac, Austria, 1990.
• Dizdar, E.N., Üretim Sistemlerinde Olası İş Kazaları İçin Bir Erken Uyarı Modeli, Doktora Tezi, Gazi Üniv., Fen Bilimleri Enstitüsü, 1998.
• Saaty, T., The Analytic Hierarchy Process, McGraw- Hill International Book Company, USA,1980.
• Schniederjans, M. J., ve Wilson, R.L., “Using the Analytic Hierarchy Process and Goal Programming for Information System Project Selection”, Infor¬mation & Management, 20(5), 333-342, 1991.
• Suresh, N.C., ve Kaparthi, S., “Flexible Automation Investments: A Synthesis of Two Multi-Objective Modeling Approaches”, Computers & Industrial Engineering, 22(3), 257-272, 1992.
• Ehie, I.C., ve Benjamin, C.O., “An Integrated Multi¬objective Planning Model: A Case Study Of The Zambian Copper Mining Industry”, European J. of Operational Research, 68(2), 160-172, 1993.
• Myint, S., ve Tabucanon, M.T., “A Multiple-Criteria Approach to Machine Selection for Flexible Manufacturing Systems”, International Journal of Production Economics, 33(1-3), 121-131, 1994.
• Ramanathan, R., ve Ganesh, L. S., “Energy Alternatives for Lighting in Households: An Evaluation Using An Integrated Goal Programming-AHP Model”, Energy, 20(1), 63-72, 1995.
• Ramanathan, R. ve Ganesh, L. S., “Energy Resource Allocation Incorporating Qualitative and Quantitative Criteria: An Integrated Model Using Goal Programming And AHP”, Socio-Economic Planning Sciences, 29(3), 197-218, 1995.
• Schniederjans, M.J., ve Garvin, T., “Using the Analytic Hierarchy Process and Multi-Objective Programming for the Selection of Cost Drivers in Activity-Based Costing”, European Journal of Operational Research, 100(1), 72-80, 1997.
• Badri, M. A., “Combining the Analytic Hierarchy Process and Goal Programming for Global Facility Location-Allocation Problem”, International J. of Production Economics, 62(3), 237-248, 1999.
• Badri, M. A., “A Combined AHP–GP Model for Quality Control Systems”, International Journal of Production Economics, 72(1), 27-40, 2001.
• Dağdeviren, M. ve Eren, T., “Tedarikçi Firma Seçiminde Analitik Hiyerarsi Prosesi Ve 0-1 Hedef Programlama Yöntemlerinin Kullanılması”,Gazi Üniv. Mühendislik Mimarlik Fakültesi Dergisi, 16(2),41-52,2001.
• Bowen, W.M., “Subjective Judgements and Data Envelopment Analysis in Site Selection”, Computers, Environment and Urban Systems, 14(2), 133-144, 1990.
• Shang, J., ve Sueyoshi, T., “A Unified Framework for the Selection of a Flexible Manufacturing System”, European Journal of Operational Research, 85(2), 297-315, 1995.
• Sinuany-Stern, Z., Mehrez, A. ve Hadad, Y., “An AHP/DEA Methodology for Ranking Decision Making Units”, International Transactions in Operational Research, 7(2), 109-124, 2000.
• Yang, T., ve Kuo, C., “A Hierarchical AHP/DEA Methodology for the Facilities Layout Design Problem”, European Journal of Operational Research, 147(1), 128-136, 2003.
• Mon, D., Cheng, C. ve Lin, J., “Evaluating Weapon System Using Fuzzy Analytic Hierarchy Process Based on Entropy Weight”, Fuzzy Sets and Systems, 62(2), 127-134, 1994.
• Chang, D., “Applications of the Extent Analysis Method on Fuzzy AHP”, European Journal of Operational Research, 95(3), 649-655, 1996.
• Weck, M., Klocke, F., Schell, H., ve Rüenauver, E., “Evaluating Alternative Production Cycles Using the Extended Fuzzy AHP Method”, European Journal of Operational Research, 100(2), 351-366, 1997.
• Zhu, K., Jing, Y., ve Chang, D., “A Discussion on Extent Analysis Method and Applications of Fuzzy AHP”, European Journal of Operational Research, 116(2), 450-456, 1999.
• Kuo, R. J., Chi, S. C. ve Kao, S. S., “A Decision Support System for Locating Convenience Store Through Fuzzy AHP”, Computers & Industrial Engineering, 37(1-2), 323-326, 1999.
• Leung, L. C. ve Cao, D., “On Consistency and Ranking of Alternatives in Fuzzy AHP”, European Journal of Operational Research, 124(1), 102-113, 2000.
• Yu, C.S., “A GP-AHP Method for Solving Group Decision-Making Fuzzy AHP Problems”, Computers & Operations Research, 29(14), 1969-2001, 2002.
• Bozdağ, C.E., Kahraman, C. ve Ruan, D., “Fuzzy Group Decision Making for Selection Among Computer Integrated Manufacturing Systems”, Computers in Industry, 51(1), 13-29, 2003.
• Kahraman, C., Ruan, D. ve Doğan, I., “Fuzzy Group Decision-Making for Facility Location Selection”, Information Sciences, 157, 135-153, 2003.
• Kahraman, C., Cebeci, U. ve Ruan, D., “Multi-Attribute Comparison of Catering Service Compa-nies Using Fuzzy AHP: The Case of Turkey”, Int. Journal Production Economics, 87, 171-184, 2004.
• Büyüközkan, G., Ertay, T., Kahraman, C. ve Ruan, D., “Determining the Importance Weights for the Design Requirements in the House of Quality Using the Fuzzy Analytic Network Approach”, International Journal of Intelligent Systems, 19, 443-461, 2004.
• Kulak, O. ve Kahraman, C., “Fuzzy Multi-Attribute Selection Among Transportation Companies Using Axiomatic Design and Analytic Hierarchy Process”, Information Sciences, 170, 191-210, 2005.
• Tolga, E., Demircan, M.L. ve Kahraman, C., “Operating System Selection Using Fuzzy Replacement Analysis and Analytic Hierarchy Process”, Int. J. of Production Economics, 97, 89-117, 2005.
• Dağdeviren, M., Akay, D., Çetinyokus, T. ve Kurt, M., “Bulanık Matematiksel Programlama Teknigi İle Bir İş Değerlendirme Uygulaması”, Teknoloji Z.K.Ü. Karabük Teknik Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1-2),91-96,2002.
• Saaty, T.,”The Analytic Hierarchy and Analytic Network Processes”, MCDM XV-th Int. Conf., Ankara, Turkey, 2000.
• Tam, M.C.Y. ve Tummala, V.M.R., ”An Application of the AHP in Vendor Selection of a Telecommunications System” The Int. J. of Management Science, 29(2), 171-182, 2001.
• Saaty, T., The Analytic Hierarchy Process for Decision Making, Kobe, Japan, 1999.
• Saaty, T., Fundamentals of Decision Making and Priority Theory, RWS Publications, Pittsburgh, USA, 2000.
• Expert Choice, Analytical Hierarchy Process (AHP) Software, Version 9.5, Expert Choice, Pittsburg, 2000.