TÜRKÇE METİNDEN KONUŞMA SENTEZLEME UYGULAMALARI İÇİN BİR VERİ SÖZLÜK SETİ VE YAZILIM ÇERÇEVESİ

Yıl 2009, Cilt: 24 Sayı: 4, 0 - , 14.02.2013

Asım Yılmaz

Öz

Bu çalışmada, Türkçe metinden konuşma sentezleme uygulamaları için altyapı sağlayacak olan bir veri sözlük seti
ve yazılım çerçevesi tanıtılmaktadır. Söz konusu altyapı, Microsoft.NET 2.0 ortamında geliştirilmiş fonksiyonlar ve
XML tabanlı kural betiklerinden oluşmaktadır. Altyapı fonksiyonları, verilen bir metnin doğru fonetik gösteriminin
yapılabilmesi; metin içerisindeki kısaltmaların, sayısal değerlerin doğru bir şekilde okunabilmesi için uygun şekilde
yazılı hale dönüştürülmesi vb. görevleri yerine getirmektedir. Bu çalışma kapsamında, fonetik gösterim için özel bir
sembol kümesi de tanımlanmış olup bu makalede detaylı olarak tanımlanmıştır. Altyapının, gelecekte yapılacak
olan metinden konuşma sentezleme uygulamaları için standardizasyon sağlaması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Metinden konuşma sentezleme, harf ses dönüşümü, fonetik gösterim, yazılım çerçevesi, yazılım altyapısı.

Kaynakça

• Klatt, D. H., “Review of text-to-speech
• conversion for English”, Journal of the
• Acoustical Society of America, Cilt 82, 737 –
• , 1987.
• Özüm, İ. Y., A Speech Synthesis System for
• Turkish Language Based on the
• Concetanation of Phonemes taken from
• Speaker, Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik
• Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 1993.
• Erer, M. S., Karma Söz Üretme Yöntemi ile
• Türkçe Yazılı Metinden Söze Geçme, Yüksek
• Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen
• Bilimleri Enstitüsü, 1994.
• Güven, K., PC Based Speech Synthesis for
• Turkish, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova
• Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 1994.
• Öztaner, S. M., A Word Grammar of Turkish
• with Morphophonemic Rules, Yüksek Lisans
• Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen
• Bilimleri Enstitüsü, 1996.
• Ayhan, K., Text-to-speech Synthesizer in
• Turkish Using Non Parametric Techniques,
• Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik
• Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 1998.
• Salor, Ö., Signal Processing Aspect of Text to
• Speech Synthesizer in Turkish, Yüksek Lisans
• Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen
• Bilimleri Enstitüsü, 1999.
• Bozkurt, B., Reading Aid for Visually Impaired
• (A Turkish Text-to-Speech System
• Development), Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi
• Üniversitesi, Biyomedikal Mühendislik Enstitüsü,
• -
• Abdullahbeşe, E., Fundamental Frequency
• Contour Synthesis for Turkish Text-to-Speech,
• Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Fen
• Bilimleri Enstitüsü, 2001.
• Eker, B., Turkish Text to Speech System,
• Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi,
• Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, 2002.
• Özen, Ş. S., Türkçe Metinden Konuşma
• Sentezleme, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe
• Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2002.
• Şayli, Ö., Duration Analysis and Modelling for
• Turkish Text-To-Speech Synthesis, Yüksek
• Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Fen Bilimleri
• Enstitüsü, 2002.
• Vural, E., A Prosodic Turkish Text-to-Speech
• Synthesizer, Yüksek Lisans Tezi, Sabancı
• Üniversitesi, Mühendislik ve Doğa Bilimleri
• Enstitüsü, 2003.
• Aktan, O., A Single Chip Solution for Text-to-
• Speech Synthesis, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi
• Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2004.
• Sak, H., A Corpus Based Concenative Speech
• Synthesis System for Turkish, Yüksek Lisans
• Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Fen Bilimleri
• Enstitüsü, 2004.
• Karlı, A., Örnek Bir Dizi Cümle İçin Türkçe
• Metinden Konuşma Sentezleyici, Yüksek
• Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri
• Enstitüsü, 2005.
• Ünaldı, İ., Taşınabilir Cihazlar için Türkçe
• Metinden Konuşma Sentezleme Sistemi,
• Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen
• Bilimleri Enstitüsü, 2007.
• Külekçi, M. O., Statistical Morphological
• Disambiguation with Application to
• Disambiguation of Pronunciations in Turkish,
• Doktora Tezi, Sabancı Üniversitesi, Fen Bilimleri
• Enstitüsü, 2006.
• Bozkurt, B. ve Dutoit, T., “An Implementation
• and Evaluation of Two-Diphone Based
• Synthesizers for Turkish”, 4th ISCA Tutorial
• and Research Workshop on Speech Synthesis,
• -250, Blair Atholl, İskoçya, 29 Ağustos-1
• Eylül 2001.
• Şayli, Ö., Arslan, L. M. ve Özsoy, A. S.,
• “Duration Properties of the Turkish Phonemes”,
• th International Conference on Turkish
• Linguistics (ICTL 2002), Doğu Akdeniz
• Üniversitesi, Gazimağusa, K.K.T.C., 7-9 Ağustos
• -
• Bozkurt, B., Ozturk, O. ve Dutoit, T., "Text
• Design for TTS Speech Corpus Building Using a
• Modified Greedy Selection", Eurospeech 2003,
• -280, Geneva, İsviçre, 1-4 Eylül 2003.
• Oflazer, K. ve Inkelas, S., “A Finite State
• Pronunciation Lexicon for Turkish”, EACL
• Workshop on Finite State Methods in NLP,
• Budapeşte, Macaristan, 13-14 Nisan 2003.
• Öztürk, Ö. ve Çiloğlu, T., “Türkçe Metinden
• Konuşma Sentezleme için Sesbirim Sürelerinin
• Modellenmesi”, IEEE Sinyal İşleme ve İletişim
• Uygulamaları Konferansı (SİU-2004), 272-275,
• Kuşadası, Türkiye, 28-30 Nisan 2004.
• Arısoy, E., Arslan, L. M., Demiralp, M. N.,
• Ekenel, H. K., Kelepir, M., Meral, H. M., Özsoy,
• A. S., Şayli, Ö., Türk, O. ve Can-Yolcu, B.,
• “Duration of Turkish Vowels Revisited”, 12th
• International Conference on Turkish
• Linguistics (ICTL 2004), Dokuz Eylül
• Üniversitesi, İzmir, Türkiye, 11-13 Ağustos 2004.
• Sak, H., Güngör, T. ve Safkan, Y., “Generation
• of Synthetic Speech from Turkish Text”, 13th
• European Signal Processing Conference
• (EUSIPCO 2005), Antalya, Türkiye, 4-8 Eylül
• -
• Türk, O., Schröder, M., Bozkurt, B. ve Arslan, L.
• M., “Voice Quality Interpolation for Emotional
• Text-to-Speech Synthesis”, 9th European
• Conference on Speech Communication &
• Technoloy (Interspeech 2005), Lizbon, Portekiz,
• -8 Eylül 2005.
• Aşlıyan, R. ve Günel, K., “Türkçe Metinler için
• Hece Tabanlı Konuşma Sentezleme Sistemi”,
• Akademik Bilişim (AB’08), On Sekiz Mart
• Üniversitesi, Çanakkale, Türkiye, 30 Ocak-1
• Şubat 2008.
• Oflazer, K. ve Inkelas, S., “The Architecture and
• the Implementation of a Finite State
• Pronunciation Lexicon for Turkish”, Computer
• Speech and Language, Cilt 20, No 1, 80-106,
• -
• Öğüt, F., Kiliç, M. A., Engin, E. Z. ve Midilli, R.,
• "Voice Onset Times for Turkish Stop
• Consonants", Speech Communication, Cilt 48,
• –1099, 2006.
• Sak, H., Güngör, T. ve Safkan, Y., “A Corpus
• Based Concenative Speech Synthesis System for
• Turkish”, Turkish Journal of Electrical
• Engineering and Computer Science, Cilt 14,
• No 2, 209-223, 2006.
• Demircan, Ö., Türkiye Türkçesinin Ses Düzeni,
• Türkiye Türkçesindeki Sesler, Türk Dil
• Kurumu Yayınları, Ankara, 1979.
• Özkan, M., Türkçenin Ses ve Yazım
• Özellikleri, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2001.
• Ergenç, İ., Spoken Language and Dictionary of
• Turkish Articulation, Multilingual Yabancı Dil
• Yayınları, İstanbul, 2002.
• User, H. Ş., Başlangıcından Günümüze Türk
• Yazı Sistemleri, Akçağ Yayınları, Ankara, 2006.
• Salor, Ö., Pellom, B. L., Ciloglu, T. ve
• Demirekler, M., “Turkish Speech Corpora and
• Recognition Tools Developed by Porting SONIC:
• Towards Multilingual Speech Recognition”,
• Computer Speech and Language, Cilt 21, 580-
• , 2007.
• Zülfikar, H., Doğru Yazalım, Doğru Okuyalım,
• Türk Dil Kurumu - Rapor, Ağustos 1999.
• SAMPA (Speech Assessment Methods
• Phonetic Alphabet) - Computer Readable
• Phonetic Alphabet, Çevrimiçi
• http://www.phon.ucl.ac.uk/home/sampa/, Son
• Erişim Tarihi: 21.01.2009.
• Computer-Coding the IPA: A Proposed
• Extension of SAMPA, Çevrimiçi
• http://www.phon.ucl.ac.uk/home/sampa/xsampa.
• htm, Son Erişim Tarihi: 21.01.2009.
• Sezer, E., “On Non-Final Stress in Turkish”,
• Journal of Turkish Studies, Cilt 5, 61–69, 1983.
• Kabak, B. ve Vogel, I., “The phonological word
• and stress assignment in Turkish”, Phonology,
• Cilt 18, 315–360, 2001.
• Inkelas, S. ve Orgun, C. O., “Turkish Stress: A
• Review”, Phonology, Cilt 20, 139-161, 2003.
• Kabak, B., “Hiatus resolution in Turkish: An
• underspecification account”, Lingua, Cilt 117,
• -1411, 2007.
• Charette, M., “The Vital Role of the Trochaic
• Foot in Explaining Turkish Word Endings”,
• Lingua, Cilt 118, 46-65, 2008.