FUTBOLUN GİZEMLİ DÜNYASININ SOSYO-KÜLTÜR, KİMLİK VE MİTOLOJİ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ: İKİ KULÜP ÖRNEĞİ

Yıl 2015, Sayı: 16, 51 - 69, 30.06.2015

Ali Osman Abdürrezzak

Öz

Bu çalışmada spor dallarından biri olan futbolun birçok işleve sahip olduğu tespit edilmiştir. Temel işlevinin fiziki rahatlama ve zinde kalma olarak görüldüğü bu spor dalının ekonomik, kültürel, psikolojik ve sosyolojik açıdan da pek çok işlevi kapsadığı görülmektedir. Futbol mitsel uygulamalardan günümüz popüler kültüre kadar hayatın pek çok evresinde insanlar üzerinde etki bırakmıştır. Fanatik bireylere sahip futbol kulüplerinin bağlayıcılığı, takımlara ait simgeler, kitle iletişim araçları aracılığıyla yapılan yorumlar, haberler ve programlar, endüstrileşen futbolun birer göstergesidir. Bu çalışmada fanatiklik, holiganlık, taraftar arasındaki kavramsal farklılıklar ve kimlik arayışına değinildikten sonra bir kent ritüeli olan futbol farklı bakış açısı ile değerlendirilmektedir. Beşiktaş ve Lazio kulüpleri bağlamında fanatiklik ve taraftar gurupları tartışıldıktan sonra her iki takımın logolarındaki hayvan kültü ve takımların renkleri Türk mitolojisinde renklerin anlamları bağlamında değerlendirilerek benzer ve farklı yönler açıklanmaktadır. Sloganlar ve söylenen marşların temelinde
yatan sosyo-kültürel ve psikolojik unsurlara değinilerek futbolun bir spor dalı olmasının yanında gizemli dünyası açığa çıkarılmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Futbol, kültür, kimlik, mitoloji, kulüp

Kaynakça

• ACET, Mehmet (2001), “Futbol Seyircisini Fanatik ve Saldırgan Olmaya Yönelten Sosyal Faktörler”, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• ARIK, Bilal (2004), Top Ekranda, İstanbul: Salyangoz Yayıncılık.
• AYDIN, M. Berkay vd. (2008), “Endüstriyel Futbol Çağında “Taraftarlık” İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 26, s. 289-316.
• AYDOĞAN, Filiz (2004), Medya ve Popüler Kültür, İstanbul: MediaCat Yayınları.
• BALESTRI, Carlo (2002), Racism, Football and Internet, Vienna.
• BAMBERY, Chris (2002), Marxizm ve Spor. Birikim, 158, s. 82-93.
• BEYAZYÜZ, Murat vd. (2007), “Fundamentalizmin Psikolojisi”, Avrasya Dosyası, 13 (3), s. 355-384.
• BONIFACE, Pascal (2002), “Football As A Factor (And A Reflection Of International Politics”, (www.ceri- sciences-po.org (18.05.2012).
• BOZKURT, Ömer (1972), Ayrımsal Sosyoloji ve Toplumsal Yapı. Ankara: Sevinç Matbaası.
• CANETTI, Elias (2003), Kitle ve İktidar (Çev. Gülşat Aygen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ÇEPE, Kubilay (1992), “Futbol Müsabakalarında Seyircilerin Saldırganlıkları ve Şiddet Sebepleri Üzerine Bazı Araştırmalar”, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• ÇOBAN, Barış (2008), “Futbol ve Toplumsal Muhalefet”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 26, s. 59-88.
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2008), Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÇORUHLU, Yaşar (2010), Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabancı Yayınevi.
• EDLES D. Laura (2005), Uygulamalı Kültürel Sosyoloji (Çev: Cumhur Atay). İstanbul: Babil yayınları.
• ELIADE, Mircae (2006), Şamanizm,(Çev. İsmet Birkan), Ankara: Pelin Ofset Tipo Matbaacılık.
• ERDOĞAN, İrfan (2008), “Futbol ve Futbolu İnceleme Üzerine”,İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 26(1-58).
• ERGUN, Metin (2011), Türk Ağaç Kültü İnancının Dede Korkut Hikâyelerindeki Yansımaları, İslamiyet Öncesi Türk Destanları, (Ed. Saim Sakaoğlu-Ali Duymaz) İstanbul: Ötüken Yayınları.
• GIULIANOTTI, Richard (1999), Football: a sociology of the global game, Cambridge.
• GÖKA Erol vd. (2009),“Footbolun Psikodinamiği”,Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, s. 325-331.
• HANKO, Lauri (2009), Ritüellerin Oluşum Süreci,(Çev. Ruhi Ersoy). (Ed: M. Öcal Oğuz; S. Gürçayır; S. Çalış), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar III. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, s. 203-216.
• İNAN, Abdulkadir (2006), Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara: TTK Yayınları.
• KARAMAN, Kasım (2010), “Ritüellerin Toplumsal Etkileri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, s. 227-236.
• KING BAUDOUIN FOUNDATION (t.y.), Stand up Speak up; Good Practises.
• KURTHAN, Fişek (2003),Spor Yönetimi, İstanbul: YGS Yayınları.
• LANG, Andrew (1893), Custom and Myth. London: Aberdeen University Press.
• NARVESON, Jan (1978),“Liberalism, Utilitarianism, andFanaticism: R. M. Hare Defended”, Ethics, Vol. 88 (3), USA: The University of Chicago Press, s. 250-259
• NERİMANOĞLU, Kamil Veli (1996),Türk Dünya Bakışında Reng, (Ed: S. Tural, E. Kılıç), Nevruz ve Renkler, Ankara: A.K.M. Yayınları, s.63-73.
• ÖGEL, Bahaeddin (1985), Türk Kültür Tarihine Giriş. VI. Cilt. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• ÖĞÜT EKER, Gülin (2010 ), “Futbolun Dayanılmaz Çekiciliği, Büyülenen Taraftar Portresi, Fanatizm Ve Beşiktaş”, Millî Folklor, 22 (85), 173-182.
• ÖNAL, Naci (2009),“Kutsalın Türk kültüründeki İzleri: Tanrısal Simgecilik”, Milli Folklor,57,72.
• ÖZDEMİR, Nebi (2005), Türk Eğlence Kültürü, Ankara: Akçağ Yayınevi.
• ÖZYURT, Cevat (2005), Modern Toplumun Çözümlenmesi, İstanbul: Açılım Kitabevi.
• PALLADE Yves vd. (2007), “Antisemitism And Racism In European Soccer”, AJC Berlin Office/Ramer Center For German-Jewish Relations, s. 15.
• PAZARCI, G. Nilgün (2003), Medya ve Toplum,(Ed. Sevda Alankuş), “Türkiye’de Gazetecilerin “Gözlükleri”/Medyanın Dönüşemeyen Kodları, İstanbul: Lps İletişim Vakfı Yayınları.
• RAPPAPORT, A. Roy (2006), Ritüel, (Çev. Korkmaz, Kürşad), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar I. (Ed: M. Öcal Oğuz, M. Ekici, N. Özdemir, G. Ö. Eker, S. Gürçayır),s.299-308, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• ROCCO, De Biasi (1998), “Thepolicing of hooliganism in Italy”, in: Della Porta, (Ed. Donatella & Reiter, Herbert) Policing protest. The control of mass demonstrations in Western democracies, Minneapolis and London, 213- 227.
• ROUX, J. P. (1998), Türklerin ve Moğolların Eski Dini (2. bs.). (Çev. A. Kazancıgil). İstanbul: İşaret Yayınevi.
• SPAAIJ, Ramon (2005), “The Prevention of Football Holiganism: A Transnational Perspective”, (Ed. J. Aquesolo Vegas Actas del X Congreso Internacional de Historia del Deporte. Sevilla: CESH, s. 1-10.
• STEMMLER, Theo (2000), Futbolun Kısa Tarihi, Ankara: Dost Kitabevi.
• ŞERİF, Muzaffer (1996), Sosyal Psikolojiye Giriş II, İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• TALİMCİLER, Ahmet (2008),“Futbol Değil İş: Endüstriyel Futbol”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 26, s. 89-114.
• TFF YAYINLARI (1992), Türk Futbol Tarihi. Gül Basım AŞ.
• THE SOCIAL ISSUES RESEARCH CENTRE (2008), “Football Passions” (Report of research) Oxford/England.
• WALTER, Nicholas (2002), About Anarchism, Londra: Freedom Yayınları.
• ZIJDERVELD, C. Anton (2010), Klişelerin Diktatörlüğü (Çev: Kadir Canatan). İstanbul: Açılım Kitapçılık