KIRGIZCADAKİ AT HASTALIKLARIYLA İLGİLİ KELİMELER ÜZERİNE

Yıl 2015, Sayı: 17, 21 - 37, 31.12.2015

Nurgül Moldalieva

Öz

Dünyadaki diğer birçok dilde görüldüğü gibi Türkçenin kelime hazinesinde de sağlık-hastalık olgusuyla ilgili kelimeler önemli bir yere sahiptir. Özellikle hastalıkların adlandırılmasıyla ilgili pek çok dilsel malzemenin bulunduğu ve bunlar üzerinde farklı açılardan çeşitli yöntemlerle araştırmaların yapıldığı da bilinmektedir. Bu tür çalışmalarda hastalık adlarının insanlara özgü hastalık adları, hayvanlara özgü hastalık adları, bitkilere özgü hastalık adları vb. gibi sınıflara ayrılarak incelendiği görülmektedir. Ancak hastalık adları üzerinde yapılan bu tür dil çalışmaları henüz yolun başında sayılır. Bu durum yalnız Türkiye Türkçesindeki hastalık adları ile ilgili değil diğer Türk lehçeleri için de geçerlidir. Bu eksikliğin giderilmesine küçük de olsa katkı sağlamak amacıyla çalışmamızda, Kırgızcadaki at hastalıklarıyla ilgili kelimeler ele alınmıştır. Bu kelimeler Kırgızcanın hemen hemen bütün sözvarlığını içine alan önemli
sözlüklerinden tespit edilmiştir. Çalışmada at hastalıklarıyla ilgili toplam 22 hastalık adı ele alınmış ve bu kelimeler biçim, anlam ve köken bilgisi bakımından artzamanlı ve eşzamanlı yöntemlerle incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Kırgızca, hastalık adı, at hastalıkları, halk veterinerliği

Kaynakça

• ABDULDAYEV, E. ve D. İSAYEV (1969), Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü, Frunze: “Mektep” Basması.
• AHMEROV, K. Z. (ed.) (1958), Başkirsko-Russkiy Slovar’, Moskva: Gosudarstvennoye İzdatel’stvo İnostrannıh i Natsional’nıh Slovarey.
• AKOBİROV, S. F. (ed.) (1988), Uzbeksko-Russkiy Slovar’, Taşkent: Glavnaya Redaktsiya Uzbekskoy Sovetskoy Entsiklopedii.
• ARAT, R. Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig III (İndex), (Haz. K. Eraslan, O. F. Sertkaya, N. Yüce), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ankara.
• ARIKOĞLU, Ekrem ve Klara KUULAR (2003), Tuva Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ATA, Aysu (1997), Kısasü’l-Enbiyâ, II, Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ATA, Aysu (1998), Nehçü’l-Ferâdis, III, Dizin-Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• BAMMATOV, Z. Z. (ed.) (1969), Kumıksko-Russkiy Slovar’, Moskva: Sovetskaya Entsiklopediya.
• BASKAKOV, A. N. (ed.) (1958), Karakalpaksko-Russkiy Slovar’, Moskva: Gosudarstvennoye İzdatel’stvo İnostrannıh i Natsional’nıh Slovarey..
• BASKAKOV, A. N. (ed.) (1963), Nogaysko-Russkiy Slovar’, Moskva: Gosudarstvennoye İzdatel’stvo İnostrannıh i Natsional’nıh Slovarey.
• BASKAKOV, A. N. (ed.) (1968), Turkmensko-Russkiy Slovar’, Moskva: İzdatel’stvo Sovetskaya Entsiklopediya.
• BASKAKOV, A. N. (ed.) (1969), Kumıksko-Russkiy Slovar’, Moskva: Gosudarstvennoye İzdatel’stvo İnostrannıh i Natsional’nıh Slovarey.
• BLAGOVA, G. F. (ed.) (2000), Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov, Q, Moskva: Vostoçnaya Literatura RAN.
• BOLGANBAYEV, Aset (ed.) (1999), Kazak Tiliniñ Sözdigi, Almatı: “Dayk-Press” Baspası.
• CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etimological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.
• KASAPOĞLU ÇENGEL, Hülya (2005), Kırgız Türkçesi Grameri – Ses ve Şekil Bilgisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (1993), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• DIBO, A. V. (ed.) (2003), Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov, L-M-N-P-S, , Moskva: Vostoçnaya Literatura RAN.
• DS (2009), Derleme Sözlüğü I A-B, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• DS (2009), Derleme Sözlüğü II C-D, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• DS (2009), Derleme Sözlüğü IV I-N, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• FAZILOV, Ergaş İsmayiloviç (1966), Starouzbekskiy Yazık – Horezmiyskiye Pamyatniki XIV veka I, Taşkent: İzdatel’stvo “FAN”.
• GANİYEV, F. A. (ed.) (2004), Tatarsko-Russkiy Slovar’, Kazan’: Tatarskoye Knijnoye İzdatel’stvo.
• GÜLENSOY, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü O-Z, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KANAR, Mehmet (1993), Büyük Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Birim Yayınları.
• KARASAYEV, H. K. (1986), Özdöştürülgön Sözdör, Frunze: Kırgız Sovet Entsiklopediyasının Başkı Redaktsiyası..
• KAŞGARLI, Mahmut (1999), Divanü Lûgat-it-Türk IV, (Çev: Besim ATALAY), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KÚNOS, Dr. Ignaz (1902), Şeyh Süleyman Efendi, Çağatayca-Osmanlıca Sözlük. Budapeşte: Section Orientale de la Société Ethnographique Hongroise.
• LEVİTSKAYA, L. S. (ed.) (1989), Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov, J-C-Y, , Moskva: İzdatel’stvo “Nauka”.
• MUKAMBAYEV, C. (1976), Kırgız Tilinin Diyalektologiyalık Sözdügü, C. I, Frunze: “İlim” Basması.
• MUKAMBAYEV, C. (2009), Kırgız Tilinin Diyalektologiyalık Sözdügü, Bişkek: Natsiyonal’naya Akademiya Nauk Kırgızskoy Respubliki.
• NASKALİ, Emine Gürsoy (1999), Altayca-Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• NASKALİ, Emine Gürsoy (ed.) (2007), Hakasça-Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÖZTEK, Zafer (2006), Halk Dilinde Sağlık Deyişleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• RYUMİNA-SIRKAŞEVA, L. T. ve N. A. KUÇİGAŞEVA (2000), Teleüt Ağzı Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• SEVORTYAN, E. V. (1980), Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov, V-G-D, Moskva: İzdatel’stvo “Nauka”.
• SIZDIKOVA, R.F. ve K.İ. HUSAYIN. (ed.), (2001). Kazahsko-Russkiy Slovar’, Almatı.
• TAVKUL, Ufuk (2000), Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TEKİN, Talat (2000), Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: Simurg Yayınları.
• TOPARLI Recep, Hanifi VURAL ve Recep KARAATLI (2003), Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TS (2010), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TÜRKMEN, Seyfullah (2006), “Eski Anadolu Türkçesinde Tıp Terimleri”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale.
• YUDAHİN, K. K. (1985), Kirgizsko-Russkiy Slovar', C. I-II, Moskva: İzdatel’stvo “Sovetskaya Entsiklopediya”.
• YUDAHİN, K. K. (1994), Kırgız Sözlüğü, C. I-II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.