ERMENİ HARFLİ KIPÇAK TÜRKÇESİ METİNLERİNDE fiil + -mA+ bol- / bol- +fiil + -mA YAPISI VE KİPLİK ANLAMLARI

Yıl 2015, Sayı: 17, 121 - 134, 31.12.2015

Fulya Akman

Öz

Bu çalışmada Ermeni harfli Kıpçak metinlerinden Töre Bitigi, Armenian Qypchaq Psalter ve Kamenets Vakayinamesi’nde geçen fiil+{-mA}+bol- /bol-+fiil+-mA yapısı tarihsel-karşılaştırmalı dilbilim yöntemleriyle incelenecek ve bu yapının kiplik anlamları üzerinde durulacaktır. Metinlerden tespit edilen örneklerde {-mA}fiilden isim yapım eki almış ana fiilin ardından gelen bol-, kendisinden sonra aldığı zaman/kip ve şahıs ekleri ile bazı kiplik anlamları yansıtır. Bu kiplik anlamların olumlu cümlelerde “izin”
ve “imkân”; olumsuzlarda ise “yasaklama” ve “imkânsızlık” işlevinde olduğu düşünülmektedir. Türk dilinin diğer tarihsel dönemlerinde benzer kiplik anlamların bol- fiilinin {-ġalı}/{-gäli}, {-se}/{-sa}, {-p} zarf-fiil ekli sözcüklerle birlikte kullanımı neticesinde de ortaya çıkabildiği bilinmektedir. Ermeni harfli Kıpçak metinlerinde ise bu kiplik anlamları sağlamada{-mA} fiilden isim yapım eki ile öbekleşmiş ana fiilin ardından gelen bol- kullanılır. Ermeni harfli Kıpçak metinlerindeki bu kullanım; gerek bahsedilen diğer formlardan farklılık arz etmesi gerekse modern Kıpçak lehçelerinde kullanılan benzer yapılara kaynaklık etmesi açısından önem arz eder.

Anahtar Kelimeler

Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesi Metinleri, bol- yardımcı fiili, kiplik, tarihî Türk yazı dilleri, modern Kıpçak lehçeleri

Kaynakça

• ARAT, Reşit Rahmeti (2007), Kutadgu Bilig I Metin, Ankara: TDK Yayınları.
• ARAT, Reşit Rahmeti (1998), Kutadgu Bilig II Çeviri, Ankara: TTK Yayınları.
• ARAT, Reşit Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig III İndeks, İstanbul: TKAE Yayınları.
• NARROG, H. (2005), “On Defining Modality Again”, Language Sciences, 27: 165-192.
• PALMER, Frank Robert (2001), Mood and Modality, Cambridge: Cambridge University Press.