ORHUN ABİDELERİNDE GEÇEN “iniygünüm” KELİMESİNİN ANLAMI ÜZERİNE

Yıl 2016, Sayı: 18, 111 - 135, 30.06.2016

Hüseyin Yıldırım

Öz

İlk yazılı metinlerimizdeki Köktürk yazısının anahtarı Danimarkalı bilgin Vilhelm Thomsen tarafından bulunmuş (25 Kasım 1893), böylece ilgili metinlerin çözümlenmesi çalışmaları da hız kazanmıştır. Wilhelm Radloff’un ilk neşri ve Thomsen yayınıyla ivme kazanan bu uzun tarihî süreçte, başta Orhun Abideleri olmak üzere, Köktürk yazısı ile taşlara yazılmış irili ufaklı metinlerin transkripsiyonları yapılmış ve hedef dildeki anlam karşılıkları verilmiştir. Bu okuma, anlamlandırma ve yorumlama çalışmalarında araştırıcılar tarafından bazen bir kelime ya da ibare üzerinde farklı görüşler ortaya atılmış; önemli düzeltmelerde bulunulmuştur. Yüzyılı aşkın süredir yapılan bu değerli çalışmalar, Türkçenin eski metinlerinin okunması ve anlamlandırılmasında büyük bir mesafe kat edilmesine yardımcı olmuş, ileride yapılacak çalışmalara ışık tutmuştur. Bu yazıda da, Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında geçen “iniygünüm veya ini yigünüm” kelimesi üzerinde durulacaktır. İlgili kelime, Köktürk kağanlığının hiyerarşik düzeni içinde, birinci derecede seslenilen veya zikredilen kişi ya da kişilerin kimler olduğunu gösterir; bu bakımdan da doğru anlamlandırılması oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Orhun Abideleri, Köktürk Yazıtları, Köktürk yazısı, iniygünüm, ini yigünüm

Kaynakça

• ERCİLASUN, Ahmet Bican, (1990), “Köl Tigin Yazıtı Bir Nutuk Metni Midir?”, TDAY, Ankara, s.31-39.
• ERGİN, Muharrem, (1991), Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• ERSOY, Feyzi, (2011), Çuvaş Türkçesi Grameri Ankara: Gazi Kitabevi.
• GABAİN, A. von., (1988), Eski Türkçenin Grameri (Çev. Mehmet AKALIN), Ankara: TDK Yayınları.
• GRÖNBECH, K., (1995), Türkçenin Yapısı, (Çev. Mehmet AKALIN), Ankara: TDK Yayınları.
• HAMZAYEV, M. Y., (Red.) (1962), Türkmen Diliniñ Sözligi, Türkmenistan SSR İlimler Akademiyası Neşri, Aşgabat.