TÜRKÇE SÖZLÜK’TE EŞDİZİMLİLİKLERİN GÖSTERİLİŞİ

Yıl 2016, Sayı: 18, 195 - 204, 30.06.2016

Mustafa Samet Kumanlı

Öz

Eşdizimlilik dildeki bazı sözcüklerin belirli durumlara bağlı olarak olağandan sık biçimde birlikte kullanımını ifade eder. Eşdizimlilik kavramını ilk olarak 1951 yılında Firth ortaya atmış ve
kavram üzerinde Batı dilbiliminde birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda eşdizimliliğin sınırları belirlenerek eşdizimlilik sözlükleri oluşturulmuştur. Türk dil bilimi
alanyazınında konunun araştırılmasıyla birlikte Türkçe Sözlük’te eşdizimli yapıların gösterilişi üzerine çeşitli fikirler ortaya atılmıştır. Bu değerlendirmeler yapılırken Türkçe Sözlük’ün bir genel sözlük olduğu göz ardı edilmiştir. Genel sözlüklerin oluşturulma aşamasında betimlenecek dile dair birçok öncelenen unsur olduğu unutulmamalıdır. Genel bir sözlük olarak Türkçe Sözlük’ün öncelikli amacı Türkçenin söz varlığını en kapsayıcı biçimde betimlemektir. Türkçe Sözlük’ün 2005 yılındaki onuncu baskısından itibaren eşdizimliliklerin gösterilişinde önemli bir hassasiyet gösterilmiş ve 2011 yılındaki on birinci baskıda da eşdizimli yapılara gereken hassasiyet gösterilerek söz konusu yapılar çeşitli şekillerde okuyucuya sunulmuştur. Türkçede eşdizimliliklerin yabancı dillerdeki eşdizimli sözlüklerde olduğu gibi gösterilebilmesi için Türk dil biliminde eşdizimlilik üzerine çalışmalar artmalı ve özel eşdizimlilik sözlükleri hazırlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Eşdizimlilik, eşdizimliliklerin gösterilişi, sözcük birleşimleri, deyim, Türkçe Sözlük

Kaynakça

• DOĞAN, Nuh, (2015), ʺTürkçe Sözlük'te Fiilsel Eşdizimlilikʺ, Gazi Üniversitesi Türkiyat Dergisi, Güz 2015/17, s. 67-84.
• DOĞAN, Nuh, (2016), ʺTürkçe Öğrenci Sözlüklerinde Eşdizimlilik Bilgisiʺ, International Journal of Language Academy, S:4/Bahar, s. 267-282.
• FİRTH, J. R., (1957), ʺModes of Meaningʺ, Papers in Linguistics 1934-1951, London: Oxford University Press, s. 190-215.
• İMER K., Kocaman A., Özsoy, A. S. (2013), Dilbilim Sözlüğü, 2. Baskı, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• ÖZKAN, Bülent, (2007), Türkiye Türkçesinde Belirteçlerin Fiillerle Birliktelik Kullanımları ve Eşdizimliliği, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, Doktora Tezi.