The Forces in the Determination of the Political Power in the Seljuk State and the Accession of Melikşah to the Throne of Greater Seljuk

Yıl 2007, Cilt: 1 Sayı: 1, 9 - 33, 01.03.2007

Salim Koca

Öz

Anahtar Kelimeler

-

SELÇUKLU İKTİDARININ BELİRLENMESİNDE ROL OYNAYAN GÜÇLER VE MELİKŞÂH'IN BÜYÜK SELÇUKLU TAHTINA ÇIKIŞ

Öz

Eski Türk hâkimiyet anlayışı, tahta çıkma hususunda bütün hanedan üyelerine eşit hak tanımaktadır. Hükümdarın sağlığında oğullarından birini veliaht tayin etmesi ve bu veliahtın da tahta çıkması, meseleyi çözmemektedir. Mesele, genellikle “kuvvet ve mücadele yöntemi” ile çözülmektedir. Bu durum Selçuklu devrinde de değişmemiştir. Büyük Selçuklu sultanı Alp Arslan, sağlığında oğlu Melikşâh’ı veliaht tayin edip, gerekli bütün önlemleri aldıysa da Melikşâh, iktidarını korumak için amcası Kirman meliki Kara Arslan Kavurt’a karşı iktidar mücadelesi vermek zorunda kalmıştır. Sultan Melikşâh bu mücadelede, vezir Nizâmü’l-Mülk’ün desteği ve yardımı ile Kavurt’a galip geldiği gibi, iktidarına karşı çıkan güçleri de (Türkmenler, Selçuklu ordusu) birer birer bertaraf etmiştir. Dolayısıyla Sultan Alp Arslan’dan sonra oğlu Melikşâh’ın iktidara gelişi, tamamen Türk hâkimiyet anlayışına uygundur

Anahtar Kelimeler

Türk Hâkimiyet Anlayışı, “Kuvvet ve Mücadele Yöntemi”

Kaynakça

• AGACANOV, Sergey Grigoreviç (2006), Selçuklular, (Çev.: E. N. Necef ve A. R. Annaberdiyev), İstanbul.
• AHMED bin Mahmûd (1977), Selçuk-nâme, (Haz.: E. Merçil, I.)
• ANONİM Selçuknâme (1952), Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi, III, (Yay. ve Çev.: F. N. Uzluk) Ankara.
• BEDÂYİÜ’L-Ezmân (1326), Bedâyiü’l-Ezmân fî Vekâ-yı Kirman, (Yay.: Mehdî Beyânî) Tehran.
• EBÛ’L-FEREC Gregory (Bar Hebraeus) (1945), Ebû’l-Ferec Tarihi, I, (Çev.: Ö. R. Doğrul), Ankara.
• EL-BUNDARÎ (1943), Zubdatü’l-Nusre (Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi), Çev.: Burslan, İstanbul.
• ER-RAVENDÎ (1957), Râhatü’s Sudûr, I, Çev.: A. Ateş,.
• HÜSEYNÎ EL-YEZDÎ (1331), el-Urâzet fî Hikâyet el-Selçukiyye, (Çev.: Şerefeddin Yaltkaya), Millî Tetebbular Mecmuası, I, 2-3, 5-8, 257-304, 481-496.
• İBNÜ’L-ADÎM (1982), Bugyetü’t-Taleb fî Tarihi Haleb (Selçuklular Tarihi), (Çev.: A. Sevim), Ankara.
• İBNÜ’L-ESÎR (1979, 1987), El-Kâmil fî’t-Târîh, X, (Yay.: C. J. Tornberg, Beyrut, Çev.: A. Özaydın), IX, X, İstanbul.
• İBNÜ’L-KESÎR (1995), El-Bidâye ve’n-Nihâye (Büyük İslâm Tarihi), (Çev.: Mehmet Keskin), İstanbul.
• KAFESOĞLU, İbrahim (1973), Sultan Melikşah, İstanbul.
• -- (1977), Türk Millî Kültürü, Ankara.
• -- (1988), İA, VII, Melikşah mad. 665-673.
• KAŞGARLI Mahmûd (1939), Dîvânü’l-Lügati’t-Türk, I, (Çev.: B. Atalay).
• KOCA, Salim (2003), Türk Kültürünün Temelleri, II, Ankara.
• KÖYMEN, M. Altay (1963), Selçuklu Devri Türk Tarihi, Ankara.
• -- (1977), Selçuklu Veziri Nizâmü’l-Mülk ve Tarihî Rolü, Milli Kültür,I, 5, 9-16.
• -- (1983, 1992), Alp Arslan ve Zamanı, II, Ankara; Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, III, Alp Arslan ve Zamanı, Ankara.
• MERÇİL, Erdoğan (1980), Kirman Selçukluları, İstanbul.
• -- (1985), Gâşiye ve Selçuklular’da Kullanılışına Dair Bazı Örnekler, Yusuf Hikmet Bayur’a Armağan, Ankara, 321-327.
• MIRHOND (1272, 1339), Târîh-i Ravzatü’s-Sefâ, IV, Yay.: Mir Muhammed bin Sey- yid Burhaneddin, Bombay, Tehran; Mirchond’s Geschichte der Seldschıken, Johann A. Vulllers, Giefsen 1837.
• MÜNECCİMBAŞI (Ahmed Dede) (2001), Câmiü’d-Düvel, I, (Yay.: ve Çev.: A. Öz- gül), İzmir.
• NİZÂMÜ’L-MÜLK (1976, 1982), Siyâset-nâme, (Yay, ve Çev.: M. A. Köymen), Ankara.
• REŞÎDEDDÎN Fazlullâh (1960), Câmiü’t-Tevârîh, II, (Yay.: A. Ateş), Ankara.
• SADRÜDDÎN Hüseynî (1943) Ahbârü’d-Devleti’s-Selçukiyye, Ankara.
• SEVİM, Ali (İbnü’l-Cevzî) (2005), İbnü’l-Cevzî’nin el-Muntazam Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, XXVI, 1-84.
• -- (Sıbt İbnü’l-Cevzî) (1998), Sıbt İbnü’l-Cevzî’nin Mir’âtü’z-Zaman fî Tarihi’l- Âyan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler, II, Sultan AlpArslan Dö- nemi, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, XIX, 1-51.
• - (Sıbt İbnü’l-Cevzî) (1999), Sıbt İbnü’l-Cevzî’nin Mir’âtü’z-Zaman fî Tarihi’l-Âyan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler, III, Sultan Melikşâh Dönemi, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, XX, 1-75.
• SÜMER, Faruk (1999), Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları, II, İstanbul.
• TURAN, Osman (1980), Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, İstanbul.
• URFALI Mateos (1962), Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi ve Papaz Grigor’un Zeyli, Çev.: H. D. Andreasyan, Ankara.
• ZAHÎREDDÎN Nişâbûrî (1336), Zeyl Selçuknâme, (Yay.: Ebû Hamid Muhammed bin İbrahim), Tehran.