On the Erection and the Engravement of the Old Turkish Inscriptions

Yıl 2007, Cilt: 1 Sayı: 1, 149 - 158, 01.03.2007

Erhan Aydın

Öz

Anahtar Kelimeler

-

ESKİ TÜRK YAZITLARININ YAZILIŞ VE DİKİLİŞLERİ ÜZERİNE

Öz

Orta Asya’nın çok değişik coğrafyalarına yayılmış olarak bulunan eski Türk yazıtlarında anlatılanları Çin, Bizans ve Arap kaynaklarıyla karşılaştırma olanağı bulunmaktadır. Ancak bu karşılaştırma, kağanlık yazıtlarının sahiplerinin anılan devletlerle, devlet bağlamında ilişkileri varsa yapılabilir. Kağanlık yazıtları dışındaki yazıtların özellikle kime ait oldukları ve nasıl yazıldıklarıyla dikildikleri hakkındaki bilgiyi ancak taştaki verilerden anlamak zorundayız. Bu bağlamda yazıtların büyük bir kısmında neden yazılıp dikildikleri belirtilmiştir. Taşların ölçüleri ve ağırlığı düşünüldüğünde bunların nasıl dikildikleri de merak konusu olmaktadır. Bunlardan Yenisey havzasında bulunan bazı yazıtların nasıl taşındığı ve dikildiğine dair bilgiler bulunmaktadır.Bu çalışmada yazıtların yazılış ve dikiliş öykülerinin anlatıldığı cümleler bir araya getirilmiş, bozkır hayatı ile ilişki kurulup eski Türklerin sosyal hayatı hakkında bilinenlere yeni bilgiler eklenmeye çalışılmıştır. Cümlelerdeki problemli kelime ve ibareler hakkında, yazıtlar üzerinde çalışan araştırmacıların eserleriyle karşılaştırılarak bazı öneriler getirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Eski Türk Yazıtları, Yazılış ve Dikiliş Öyküleri, Yazıt

Kaynakça

• ALİMOV, R.; K. Tabaldiyev (2005), “Talas’ta bulunan runik yazılı yeni anıt”, Journal of Turkish Studies 30/1 (Festschrift in Honor of Orhan Okay I), 117-120.
• BARTHOLD, W. (2006), Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler (Haz.: K. Y. Kopraman-İ. Aka), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• BATTULGA, Ts. (2005), “Moğolistan’da bulunan runik harfi eserleri”, TİKA 1. Uluslararası Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, Kırım/Ukrayna, 45-47.
• EDPT= CLAUSON, S. G. (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish. Oxford: The Clarendon.
• DS=DERLEME SÖZLÜĞÜ (1993), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GÖMEÇ, S. (1997), Kök Türk Tarihi. Ankara: Türksoy.
• GUMILËV, L. N. (2002), Eski Türkler (Çev.: D. A. Batur), İstanbul: Selenge.
• GÜRSOY-NASKALİ, E; M. DURANLI (1999), Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• JISL, L. (1963), “Kül-Tegin anıtında 1958’de yapılan arkeoloji araştırmalarının sonuçları”, Belleten XXVII/107, 387-410.
• KORMUŞİN, İ. V. (1997), Tyurkskie eniseyskie epitafii, tekstı i issledovaniya, Moskva: Nauka.
• LESSING, F. D. (2003), Moğolca-Türkçe Sözlük (Çev.: G. Karaağaç), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• LI, Y-S. (1999), Türk Dillerinde Akrabalık Adları. İstanbul: Simurg.
• LIU, M-T. (2006), Çin Kaynaklarına Göre/Doğu Türkleri (Çev.: E. Kayaoğlu-D. Banoğlu), İstanbul: Selenge.
• MALOV, S. E. (1952), Eniseyskaya pis’mennost’ Tyurkov, Tekstı i perevodı. Moskva- Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.
• ORKUN, H. N. (1940), Eski Türk Yazıtları III. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• RADLOFF, W. (1895), Die alttürkischen Inschriften der Mongolei. St-Petersburg.
• RAMSTEDT, G. J. (1913), Zwei Uigurische runeninschriften in der Nord-Mongolei. Journal de la Société Finno-Ougrienne XXX, 1-63.
• SERTKAYA, O. F. (1995), “İnel Kağan mı? İni İl Kağan mı?”, Göktürk Tarihinin Meseleleri içinde, Ankara: TKA, 76-98.
• TAŞAĞIL, A. (2004), Göktürkler III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• TEKİN, T. (1983), “Kuzey Moğolistan’da yeni bir Uygur anıtı: Taryat (Terhin) Kitabesi”, Belleten LXXIX/184, 795-838.
• -- (1995), “Elegest (Körtle Han) Yazıtı”, Türk Dilleri Araştırmaları 5, 19-32.
• -- (1997), “The first Altınköl Inscription”, Turkic Languages 1, 210-226.
• TOGAN, İ.; G. KARA; C. BAYSAL (2006), Eski T’ang Tarihi (Chiu T’ang-shu). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• VASİL’EV, D. D. (1983), Korpus Tyurkskih runiçeskih pamyatnikov basseyna Yeniseya. Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.