A Review on Gazels That Express You/the Lover and Me/the Beloved in Classical Turkish Poetry

Yıl 2007, Cilt: 1 Sayı: 1, 159 - 182, 01.03.2007

Neslihan Koç Keskin

Öz

Anahtar Kelimeler

-

DÎVÂN ŞİİRİNDE "SENLİ BENLİ GAZELLER" ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

“Senli benli gazeller” olarak adlandırdığımız bu şiirlerde, âşık (ben) ile sevgili (sen), fizîkî ve rûhî bir takım özellikleri ile karşılaştırmalı olarak anlatılmıştır. Cem Sultan, Necâtî, Muhibbî, Bâkî, Emrî, Yahyâ Efendi, Cevrî, Şehrî, Hikmetî, Birrî, Hevâyî ve Tırsî’nin, dîvânlarında yer alan gazellerin bazılarının mısra/beyit başlarında veya ortalarında “bir sencileyin-bir bencileyin, bir sen tek-bir ben tek, senün var isebenim de, benüm-senün” şeklinde söz paralellikleri/senli benli tekrarlar; bazılarının da mısra/beyit sonlarında “işte sen/işte ben” şeklinde gazelin âhengini artıracak redifler yer almıştır. Senli benli gazellerde dîvân şiiri geleneğinin biraz dışında âşık da sevgili kadar önemsenmiş ve övülmüştür. Dîvân şiirinin simetrik yapısını da sergileyen senli benli gazeller, makalemizde “karşılaştırma unsuru” ön planda tutularak, mısra başı, ortası ve sonundaki paralelliklere göre değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler

Gazel, Senli Benli Gazeller, Söz Paralellikleri/Senli Benli Tekrarlar, Âşık, Sevgili

Kaynakça

• AK, Coşkun (1987), Muhibbî Dîvân”, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• AYAN, Hüseyin (1981), Cevrî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvânı’nın Tenkitli Metni, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• AKSAN, Doğan (1993), Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, İstanbul.
• AYDEMİR, Yaşar; Çeltik Halil, “Redife Farklı Bir Bakış: Çift/Çapraz Redifle Yazılmış Tek Kafiyeli Şiirler”, Bilig, Bahar/2005, S. 33:167-188.
• ÇAKIR, Zehra Vildan (1998), Hevâyî (Abdurrahman Kubûrîzâde) Dîvânının Tenkidli Metni ve İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DEMİREL, Şener (1999), 17. yüzyıl şairlerinden Şehrî (Malatyalı Ali Çelebi): Hayatı, Sanatı, Divanı’nın Tenkitli Metni ve Tahlili, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DİLÇİN, Cem (1995), Fuzûlî’nin Şiirlerinde İkilemelerin Oluşturduğu Ses, Söz ve Anlam Düzeni, Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları Abdülbakî Gölpınarlı Hatıra Sayısı), 19:157-202.
• -- (2000), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERCAN, Özlem (2003), Peşteli Hisâlî Dîvânı Tahlili (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ERKUL, Rasih (2000), Manisalı Birrî Mehmed Dede, Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsiyeti ve Dîvânı, Manisa.
• EĞRİ, Aysel (2006), 17.yy. Şâirlerinden Hikmetî ve Dîvânı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ERGİN, Muharrem (1990), Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları.
• ERSOYLU, İ. Halil (1989), Cem Sultan’ın Türkçe Dîvânı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GÜLER, Kadir (2004), Kütahyalı Ârifî ve Pesendî, Kütahya.
• KAVRUK, Hasan (2001), Şeyhülislâm Yahyâ Dîvânı, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• KAYA, Bilge (2003), Hisâlî, Hayatı, Eserleri ve Metâliü’n-Nezâir Adlı Eserinin Birinci Cildi (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, III/915.
• KORTANTAMER, Tunca (1993), Türk Şiirinde Ses Konusunda ve Ses Gelişmesinin Devamlılığı Üzerine Genel Düşünceler, Eski Türk Edebiyatı Makaleler, Ankara: Akçağ Yayınları, 273-336.
• KÜÇÜK, Sabahattin (1994), Bâkî Dîvânı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• MACİT, Muhsin (1996), Dîvân Şiirinde Âhenk, Ankara: Akçağ Yayınları.
• MERMER, Ahmet (1997), Karamanlı Aynî ve Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları
• MERMER, Ahmet; KESKİN KOÇ Neslihan (2005), Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları
• SARAÇ, M. A. Yekta (2002), Emrî Dîvânı, İstanbul.
• TARLAN, Ali Nihat (1992), Necâtî Beg Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları
• TEKİN, Şinasi (1998), İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı, Türk Dünyası El Kitabı (Üçüncü Cilt), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 25-73.
• YILMAZ, Kadriye (2001), İbrahim Tırsî Divanı İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük, Yayımlanmamış, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.