On some Arabic Idioms in Quran and the Turkish Meaning in TIEM 73 of the First Turkish Quran Translations of Expressions Idioms

Yıl 2008, Cilt: 1 Sayı: 2, 121 - 168, 01.03.2008

Suat Ünlü

Öz

Anahtar Kelimeler

-

KUR'AN'DA GEÇEN BAZI ARAPÇA DEYİMLER VE TABİRLER'İN İLK TÜRKÇE KUR'AN TERCÜMELERİNDEN TİEM 73'TEKİ TÜRKÇE KARŞILIKLARI ÜZERİNE

Öz

Milletlerin ortak ürünleri olan deyimler/tabirler her kültürün kendine ait özelliklerini gösterirler. Deyimler/Tabirler’in içinde gelenek ve görenekler, hayat tarzı, dünyaya bakı açısı ve co rafi özellikleri vardır. Tarihî çerçeve vardır, sözün özü bir millete ait olan her ey deyimler/tabirlerde gizlidir. Ba ka bir deyi le deyimler/tabirler gizli bir anla malar sistemidir. te bütün bunlardan hareketle tercümesi en zor olan bu unsurlar Arap dilinde de oldukça çok sayıda kullanılmaktadır. Problem Kur’an’da geçen ve Arap diline ait olan bu deyimler/tabirlerin tercüme edilmesindeki zorluktur. Çünkü Türklerle Araplar farklı co rafyalarda ya ayan, farklı kültürlere sahip ve farklı dünyaları olan milletlerdir. Bu iki milletin farklı bakı açılarını bir metinde daha do rusu Kur’an gibi dini bir mesuliyeti ve günaha girme korkusu ta ıyan bir metinde bir araya getirme ve yanlı a dü meme ancak iki milletin tam anlamıyla tarihlerinin, co rafyalarının, gelenek ve göreneklerinin, felsefi dünyalarının, sosyolojik yapılarının, ahlaki temellerinin, ve dillerinin iyi bilinmesiyle olur. Biz bu makalede Kur’an’da geçen Arapça deyimler/tabirlerin En eski Kur’an Tercümesi olan T EM 73’teki Türkçe kar ılıklarını göstermeye çalı aca ız

Anahtar Kelimeler

Deyim/Tabir, Satır-Arası Kur’an Tercümesi

Kaynakça

• AKSAN, Do an (1987), Anlambilim ve Türk Anlambilim, Ankara: Ankara Üniversitesi D.T.C.F. Yayınları.
• -- (1990), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ATE , Süleyman (1975), Kur’ân-ı Kerîm ve Cümle Meali, stanbul: Yeni Ufuklar Ne riyat.
• B LG N, Abdulcelil (2003), Kur’an’da Deyimler ve Kur’an’ın Anla ılmasındaki Rolü, stanbul: Pınar Yayınları.
• BOROKOV, A. K. (2002), Orta Asya’da Bulunmu Kur’an Tefsirinin Söz Varlı ı (XII-XIII. Yüzyıllar), (Çev. Halil brahim Usta, Ebulfez Amano lu), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÇEL K, Muhammed (1998), Kur’an Kur’an’ Tanımlıyor, stanbul: ule Yayınları.
• CLAUSON, Sir Gerard (1972) An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford.
• ÇANGA, Mahmut (1999), Kur’an-ı Kerim Lugatı, stanbul
• DEVELL O LU, Ferit (1991), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik L gat, Ankara.
• D YANET LER BA KANLI I (1993), KurŇ n-ı Kerim ve Açıklamalı Me li, 2. Baskı, Ankara.
• ECKMANN, J. (1959), “Eine Ostmitteltürkische Interlineare Koranübersetzung”, UAJ, c, XXXI S. 72=085/.
• ECKMANN, J. (1976), Middle Turkic Glosses of the Rylands Interlinear Koran Translation, Budapest.
• ERDO AN, Abdülkadir (1938), “Kur’an Tercümelerinin Dil Bakımdan De erleri”, Vakıflar Dergisi, C.1, Ankara, s. 47-48
• HAM DULLAH, Muhammed (1965), Kur’ân-Kerîm’in Tarihi ve Türkçe Tefsirler Bibliyografyası, stanbul, s. 1-90.
• NAN, Abdülkadir (1952a), “Eski Kur’an Tercümelerinin Dili Meselesi”, Türk Dili, S. 7, Ankara, s. 327.
• -- (1952b), “Eski Türkçe Üç Kur’an Tercümesi”, Türk Dili, S.6, Ankara, s. 19-20.
• Z, Fahir (1937), “Uygurca Kur’an Tercemesi.” stanbul Üniversitesi Türkoloji Disiplini Vinci Semestre Traval’ı, stanbul.
• KARABACAK, Esra (1994), An Inter-Linear Translation Of The Qur’an Into Old Anatolian Turkish = Eski Anadolu Türkçesi Satır Arası Kur’an Tercümesi: Introduction and Text I, Sources Of Oriental Languages and Literatures 22, Turkish Sources XX, Harvard University The Department Of Near Eastern Languages and Civilizations. 1994, (Part II: Glossary: Section one, p. 1-384. Section Two, p. 385-786), 199, (Part III: Facsimilie of the MS Manisa l Halk Library No. 931, Section one: 1a-224a.1997; (Part III: Facsimilie of the MS Manisa l Halk Library No. 931, Section two: 224b-451a, 1999.
• KARAGÖZ, erife (1990), Eski Türkçe Kur’an Tercümesi, 11a-20b Metin-Dizin, Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Mezuniyet Tezi, Kayseri.
• KOÇAK, Süleyman (2004), Kur’an’da Deyimler, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel slam Bilimleri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara.
• KÖK, Abdullah (2004a), Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (T EM 73, 1v/ 235v/2), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamı Doktora Tezi, Ankara.
• -- (2004b), “ lk Türkçe Do u ve Batı Türkçesi Kur’an Çevirilerinde Özel Adlar”, Türk Dil Kurumu V/ Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı, Ankara.
• -- (2004c), “ lk Türkçe Kur’an Tercümelerinde Metonimli Kullanımlar Üzerine” Ça da Türklük Ara tırmaları Sempozyumu Ankara.
• OKUMU , Ejder (1990), Kur’an’da Kur’an, stanbul: Dünya Yayınları.
• SA OL, Gülden (1999), Old Turkish and Persian Inter-Linear Qur’an Translations II: An Inter-Linear Translation of the Qur’an into Khawarazm Turkish, Introduction, Text, Glossary and Facsimile (Part I: Introduction and Text), Harvard, (410 pages), 1993; (Part II: Glossary) Harvard, 1995, (310 pages); (Part III Facsimile of the MS Süleymaniye Library, Hekimo lu Ali Pa a No.2 Section One: 1b-300b), Harvard, 1996; (Part III: Facsimile of the MS Süleymaniye Library, Hekimo lu Ali Pa a No.2 Section Two: 301a-587b), Harvard.
• SERTKAYA, Osman F. (1977b), “Karahanlı Türkçesi Üzerine Yeni Ne riyat”, Türk Kültürü, Haziran, s. 491-496.
• SOYSALDI, Mehmet (1997), Kur’an Semanti i Açısından nançla lgili Temel Kavramlar, zmir: Ça layan Yayınları.
• SÖNMEZSOY, Selahattin (1988), Les Traductions Turques Mansucrites Du Coran, Thése pur le doctorat de 3 é cycle, Paris.
• TOGAN, Zeki Velidi (1960), “Londra ve Tahrandaki slâmî Yazmalardan Bazılarına Dair”, TED, C. III, stanbul, s. 135.
• -- (1964), “The Earliest of the Qur’an into Turkish”, TED, IV-1-4, stanbul..
• TOPALO LU, Ahmet (1978), Muhammed Bin Hamza, XV/. Yüzyıl Ba larında Yapılmı “Satır Arası Kur’an Tercümesi, I Giri ve Metin, stanbul, 1976, II, Sözlük, stanbul.
• TÜRK, Nurdo an (2001), Kur’an’da Kitap Kavramı, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamaı Doktora Tezi), Sakarya,.
• TÜRK D L KURUMU (2000), Türkçe Sözlük, Ankara.
• USTA, Halil brahim (1989), XIII. Yüzyıl Do u Türkçesiyle Yazılmı Anonim Kur’an Tefsirinin Söz ve ekil Varlı ı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• ÜNLÜ, Suat (2004), Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (T EM 73, 235v/3-450r/7), Yayımlanmamı Doktora Tezi, Ankara, 2004.
• -- (2005), “Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi’nde Esmâ-i Hüsnâ Kavramı”, Ça da Türklük Ara tırmaları Sempozyumu, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Co rafya Fakültesi Ça da Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, Ankara.
• -- (2006), “ lk Türkçe Do u ve Batı Türkçesi Kur’an Çevirilerinde Peygamber Kavramı”, Ça da Türklük Ara tırmaları Sempozyumu, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil Tarih Co rafya Fakültesi Ça da Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü.
• YA ARO LU, Macit (1965), Kur’an’ı Kerim’in Türkçe Tercüme ve Tefsirler Bibliyografyası, stanbul, s. 117.
• YAZIR, Elmalı Hamdi (1993), Hak Dini Kur’an Dili, C. 10, stanbul.
• YIlDIZ, Rüzgar (1990), Eski Türkçe Kur’an Tercümesi, 1a-10b Metin-Dizin, Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Mezuniyet Tezi, Kayseri
• YÜCEL, Nurten (2000), Tarihten Günümüze Türkçe Kur’an Tercümeleri, Ankara: Ankara Üniversitesi lahiyat Fakültesi, s. 29.
• ZÜLF KAR, Hamza (1974), “Ça atayca Bir Kur’an Tefsiri.” TÜD, VI/001, s. 153- 195.