An Exemplary Instance of the Usage of Religious Beliefs and Thoughts for Political Purposes from the Seljuk Period: The Babai Revolt

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 11, 11 - 38, 01.09.2012

Salim Koca

Öz

Anahtar Kelimeler

-

DİNÎ İNANÇLARIN VE DÜŞÜNCELERİN POLİTİK AMAÇLARDA KULLANILMASINA DAİR SELÇUKLU DEVRİNDEN İBRET VERİCİ BİR ÖRNEK: BABAÎLER AYAKLANMASI

Öz

Eski Türk devletlerinde, hanedan üyeleri arasında zaman zaman iktidarı değiştirme teşebbüsleri olmuş ve bu teşebbüslerden bazıları da amacına ulaşmıştır (Meselâ Hunlarda Mete (Boğatır) babası Tuman’ı (M.Ö: 209), Göktürklerde Bilge Kağan İnel Kağanı (716), Uygurlarda Tun Baga Tarkan üvey babası Böğü Kağanı (779), Büyük Selçuklu Devletinde Alp Arslan kardeşi Süleyman’ı (1063), Türkiye Selçuklularında II. Süleymanşâh kardeşi I. Gıyâseddîn Keyhüsrev’i (1196), Gıyâseddîn Keyhüsrev yeğeni III. Kılıç Arslan’ı (1205), Osmanlılarda da Yavuz Selim babası II. Bayezid’i (1512) tahtan indirerek hükümdar olmuştur). Türk devlet anlayışına göre, bu teşebbüsler, genellikle hanedan üyelerinin hakkı ve hukuku içinde değerlendirildiği için meşru ve normal birer olay olarak kabul edilmiştir. Fakat Türkiye Selçuklu Devletinin on ikinci hükümdarı olan II. Gıyâseddîn Keyhüsrev’in saltanatı zamanında , Türk devlet anlayışına aykırı olarak, hanedan üyeleri dışında farklı iki kişi tarafından Selçuklu iktidarını değiştirme teşebbüsünde bulunulmuştur. Bu teşebbüslerden biri, devlet teşkilâtının içinde bulunan Emîr Sadeddîn Köpek tarafından, diğeri de halkın içinden çıkan Baba İlyas Horasanî tarafından yapılmıştır. Bunlardan Sadeddîn Köpek, teşebbüsünü “hanedan üyesi olma” gibi sahte bir iddiaya dayandırırken, Baba İlyas Horasanî de “peygamberlik” gibi yine sahte bir iddia ve gerekçeyle ortaya çıkmıştır. Her ikisinin teşebbüsü amaçlarına ulaşmak üzere iken başarısızlığa uğratılmışsa da, bu olaylar devlet ve toplum hayatında etkisini asırlarca sürdürecek olan maddî ve manevî bir tahribata yol açmıştır

Anahtar Kelimeler

Baba İlyas Horasanî, Türkmenler, şeyhlikten şahlığa yükseliş, sosyo-politik, II

Kaynakça

• AŞIKPAŞAOĞLU, (1970); Aşıkpaşaoğlu Tarihi, haz. Nihal Atsız, İstanbul.
• CENABİ MUSTAFA EFENDİ, (1994); “el-‘Aylemü’z-Zâhir”, HANGİ ÜNİ? henüz basılmamış yüksek lisans tezi, haz. M. Kesik, İstanbul.
• EBU’L-FEREC, (1950); Ebû’l-Ferec Tarihi, c. II, (Çev.: Ömer Rıza Doğrul), Ankara.
• ELVAN ÇELEBİ, (1995); Menâkıbü’l-Kudsiyye, yay. İ. E. A. Erünsal-A. Y. Ocak, Ankara.
• HOFFER, Eric, (1980); Kesin İnançlılar, (Çev.: Erkil Günur), 1980 İstanbul.
• İBN BİBİ, (1956, 1996); el-Evâmîrü’l-‘Alâ’iyye fî’l-Umûri’l-‘Alâ’iyye, tıpkı basım, (Çev.: M. Öztürk), I, II, Ankara.
• İBNÜ’L-ESİR, (1979, 1982, 1986, 1987); el-Kâmil fî’t-Târîh, IX, X, yay. C. J. Tornberg, Beyrut, (Çev.: A. Özaydın), İstanbul.
• KAFESOĞLU, İbrahim, (1977); Türk Millî Kültürü, Ankara.
• KAPLAN, Mehmet, (1985); Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, 3: Tip Tahlilleri, İstanbul.
• KOCA, Salim (2011); Selçuklu Devri Türk Tarihinin Temel Meseleleri, Ankara.
• KOCA, Salim, (2003); Türkiye Selçukluları Tarihi C. II, (Malazgirt’ten Miryokefalon’a), Çorum.
• KÖYMEN, Mehmet Altay, (1963); Selçuklu Devri Türk Tarihi, Ankara
• OCAK, Ahmet Yaşar, (2009); Babaîler İsyanı, 4. baskı, İstanbul.
• SIBT İBNÜ’L-CEVZİ, (1998); Mir’âtü’z-Zaman, yay. A. Sevim, Ankara.
• SİMON De Saint Quentin, (2006); Bir Keşiş’in Anılarında Tatarlar ve Anadolu, (Çev.: Erendiz Özbayoğlu), Antalya.