A view to relationship of lover–beloved–rival in Divan poetry by the context of the Oedipus complex

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 11, 79 - 91, 01.09.2012

Özer Şenödeyici

Öz

Anahtar Kelimeler

-

OEDİPUS KOMPLEKSİ BAĞLAMINDA DİVAN ŞİİRİNDE ÂŞIK-MAŞÛK-RAKÎB İLİŞKİSİNE BAKIŞ

Öz

Sigmund Freud tarafından geliştirilen Psikanalitik kuram, iddialarını destekleyecek örnekleri birçok zaman edebî metinlerden seçmiştir. “Oedipus kompleksi” olarak bilinen psikolojik evre bunlardan biridir. Erkeklerin çocukluk dönemlerinde tecrübe ettikleri bu komplekse göre, erkek çocuklar annelerine duydukları ilgi neticesinde babalarını rakip olarak görürler. Çocuk, babanın yerine geçmek arzusuyla babasının ölmesini dahi ister. Klâsik Türk Edebiyatı’nın aşk konulu eserlerinde sıklıkla adı geçen “rakîb” ile Oedipal dönemde bir çocuğun gözündeki “baba” arasında göz ardı edilmeyecek benzerlikler bulunmaktadır. Çalışmada, Klâsik şairlerin Oedipal dönemde babalarına duydukları nefreti şiirlerinde ifade etme olasılığı üzerinde durulacaktır. Ayrıca, “rakîb” imgesi ile “baba” imgesi arasındaki benzerlikler ortaya konacaktır

Anahtar Kelimeler

psikanaliz, Oedipus kompleksi, klâsik Türk şiiri, rakîb

Kaynakça

• AKKUŞ, Metin (1998), Nef’î ve Sihâm-ı Kazâ, Akçağ Yayınları, Ankara.
• AYDEMİR, Yaşar (2000), Behiştî Dîvânı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• CRAİB, Ian (2004), Psikanaliz Nedir? (Çev.: Ali KILIÇLIOĞLU), Say Yayınları, İstanbul.
• DOĞAN, Muhammed Nur (2006), Fatih (Avnî) Divanı ve Şerhi, Yelkenli Yayınevi, İstanbul.
• ERTEM, Rekin (1995), Şeyhülislâm Yahyâ Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• FREUD, Sigmund (1999), “Dostoyevski ve Ana Baba Kıyımı”, Sanat ve Edebiyat (Çev.: Emre KAPKIN-Ayşen TEKŞEN KAPKIN), Payel Yayınevi, İstanbul, s. 413-437.
• “Freud’a göre sanatçı, bütün insanlar adına konuşan kimsedir. Birtakım nevrotik durumların sahibi insan, içgüdüler,
• itiler ve dürtüler içinde bir karmaşaya sahiptir. Toplumsal hayat, kanunlar, töreler ve genel ahlâk kuralları bu
• dürtülerin, istek ve itilerin açığa çıkmasını, gerçekleştirilmesini engeller. Onları bastırmaya, transfer ettirmeye çalışır.
• Fakat neredeyse insan ruhunun özünü teşkil eden isteklerden kolay kolay vazgeçemez. Bu durumda muhayyile devreye
• girer ve insan hayâl kurma yoluyla kimi istek ve dürtülerine ulaşmaya çalışır (Kolcu 2008: 200).”
• FREUD, Sigmund (2004), Psikanaliz ve Uygulama (Çev.: Muammer SENCER), Say Yayınları, İstanbul.
• FROMM, Erich (1991), Freud Düşüncesinin Büyüklüğü ve Sınırları, Arıtan Yayınevi, İstanbul.
• FROMM, Erich (2000), Sigmund Freud’un Misyonu, Öteki Yayınevi, Ankara.
• GRİMAL, Pierre (1997), Mitoloji Sözlüğü (Yunan ve Roma) (Çev.: Sevgi TAMGÜÇ), Sosyal Yayınlar, İstanbul.
• KOLCU, Ali İhsan (2008), Edebiyat Kuramları Tanım-Tenkit-Tahlil, Salkımsöğüt Yayınevi, Erzurum.
• KÜÇÜK, Sabahattin (1994), Bâkî Dîvânı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• MENGİ, Mine (1995), Mesîhî Dîvânı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• MERMER, Ahmet (1997), Karamanlı Aynî ve Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• MORAN, Berna (1994), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, Cem Yayınevi, İstanbul.
• ŞEMSEDDİN SÂMÎ (1217), Kâmûs-ı Türkî, Dersaadet.
• ŞENÖDEYİCİ, Özer (2008), “Klâsik Edebiyat ve Psikanaliz - Açmazlar ve Zorunluluk”, Edebiyat Otağı, S.30, Ankara, s.20-27.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (1995), Klâsik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden Rakîb’e Dair, Enderun Kitabevi, İstanbul.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (2003), 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul.
• TARLAN, Ali Nihad (1966), Ahmed Paşa Divanı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.