Karacaoğlan Problematic: Rumelian Karacaoğlan

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 12, 1 - 8, 01.03.2013

M. Öcal Oğuz

Öz

It is very common and well accepted evaluation methods in Turkish folklore studies that Karacaoğlan is a historical figure and owner of poems which was bearing pseudonymous. Especially, the necessity of historical figure in nation building process made this approach inevitable. One of the major problems of using this method is time and place inconsistency. Hence this situation made researchers think the existence of other Karacaoğlans. Folk stories and legends narrated among people and Karacaoğlan poems living in oral culture were understood as evidence. Knowledge about Karacaoğlan belongs to historical figure or narrated Karacaoğlan is critical point. The latest folklore theories indicate that oral performances are open to changes and variants. For this reason, folklorists accept that every performance is new creation in oral culture. Folklorist should focus on contexts of Karacaoğlan narratives and narrators instead of fictionalizing historicity of Karacoğlan. In this article, in the light of foregoing Rumelian Karacaoğlan will be discussed

Anahtar Kelimeler

Karacaoğlan, oral culture, performance, variant, Rumelian

Karacaoğlan Sorunsalı İçinde Rumelili Karacaoğlan

Öz

Türk folklor çalışmalarında Karacaoğlan’ı tarihsel bir kişilik olarak ele alma ve “Karacaoğlan” mahlaslı şiirlerin sahibi olarak değerlendirme yaygın ve kabul gören bir inceleme biçimidir. Özellikle uluslaşma çağında folklorik alanda tarihsel kişilik arama gereksinimi bu yaklaşımı sorgulanmaz hâle getirmiştir. Bu yöntemin kullanımı sırasında ortaya çıkan temel sorunlardan birisi şiirlerdeki zaman ve mekân uyumsuzlukları olmuştur. Bu durum ise, doğal olarak araştırmacılara başka Karacaoğlanların varlığını düşündürmüştür. Sözlü gelenekte yaşayan Karacaoğlan şiirleri ve halk arasında anlatılan hikâye ve efsaneler bunun kanıtı olarak ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Karacaoğlan hakkındaki bilgilerin tarihsel kişiliğe mi yoksa anlatılan Karacaoğlan’a mı ait olduğu sorusu önemli bir sorudur. Son dönem folklor kuramlarına göre anlatı ortamının sözlü üretimleri kuşaktan kuşağa değiştirmeden aktarma özelliğine sahip olmadığı benimsenmiştir. Bu nedenle, günümüz folklorcuları sözlü kültürde her anlatmanın yeni bir yaratma olduğunu kabul etmektedirler. Bugünün folklorcuları bu tür metinlerden hareketle Karacaoğlan’ın tarihselliğini kurgulamak yerine, Karacaoğlan anlatılarının ve anlatıcılarının bağlamları üzerinde durmalı ve bunları yeni folklor kuramlarına göre yorumlamalıdır. Bu makalede bütün bu düşünceler ışığında Rumelili Karacaoğlan konusu tartışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Karacaoğlan, Sözlü kültür, icra, varyant, Rumeli

Kaynakça

• BAŞGÖZ, İlhan (1986), “Hikâye Anlatan Âşık ve Dinleyicisi: Değişik Dinleyici Kitlelerinin Hikâye Anlatımına Etkisini İnceleyen Bir Deneme”, Folklor Yazıları, İstanbul: Adam Yayınları.
• BAŞGÖZ, İlhan (1992), Karacaoğlan, İstanbul, 1984, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• DORSON, M. Richard (2006), Günümüz Folklor Kuramları (Çev.: Selcan GÜRÇAYIR-Yeliz ÖZAY), Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• ELÇİN, Şükrü (1997), “Halk Edebiyatımızda Kaynaklar Meselesi ve XVI. Asır Ozanı Karacaoğlan”, Atsız Armağanı, İstanbul, 1976. Bkz. Halk Edebiyatı Araştırmalar1 1-2, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ERGUN, Saadettin Nüzhet (1927), Karaca Oğlan, Konya.
• GÜNAY, Umay (1993), “XVI. Yüzyıl Saz Şairi Rumelili Karacaoğlan”, Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KROHN, Julius-Kaarle (1996), Halk Bilimi Yöntemi (Çev.: Günseli İÇÖZ, Yayına Hazırlayan: Fikret Türkmen), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını.
• ONG, Walter (1995), Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi (Çev.: Sema POSTACIOĞLU BANON), İstanbul: Metis Yayıncılık.
• RADLOFF, Wilhelm (1995), “Karacaoğlan ilen İsmikân Sultan” (Akt.: Emine KIRCI), Milli Folklor, Sayı: 26 ve 27 (Güz ve Kış).
• RAGLAN, Lord (2006), “Geleneksel Kahraman” (Çev.: Metin EKİCİ), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar1, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• RAGLAN, Lord (2007), “Mit ve Ritüel” (Çev.: Evrim ÖLÇER ÖZÜNEL), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar2, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• RAGLAN, Lord (2007), “Tarih ve Mit” (Çev.: Levent SOYSAL) Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-2, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• SAKAOĞLU, Saim (2004), Karaca Oğlan, Ankara: Akçağ Yayınları.
• VON SYDOW,Carl Wilhelm (2007), “Coğrafya ve Masal Ekotipleri” (Çev.: Tuğçe IŞIKHAN), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-2, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.