A New Archaeological Find: The Unique Woman Warrior Sculpture in Kyrgyzstan

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 12, 155 - 166, 01.03.2013

Alpaslan âşık

Öz

Stone sculptures, carrying weight for the history of Turkic cultures, are still being matters of debate today because of not only their construction purposes but also their naming (in Turkish taş heykel, balbal, bediz, bugu taşı etc.). Tura-Su stone sculpture, found after the researches under ‚Kyrgyz-Turkish Manas University Teskey Ala-Too (South Tian Shan) Archaeology Project ‛ which will gain a new dimension to scientific discussions on stone sculptures coming across in any place of Turkic cultures and became a matter of many scientific publications will be explained and presented to the benefit of science world. One of the main elements making Tura-Su Woman Warrior Stone Sculpture is that there is no similar of the sculpture yet in the territory of Yedi-Su and it is different from the others by formal features. Because of these differences, Tura-Su Woman Warrior Stone Sculpture is excluded from the categories on stone sculptures accepted by scholars. In that case, the general features and the differences of the Tura-Su Warrior Stone Sculpture will be considered in this article. Especially, new evaluations about the construction purposes and the classification of stone sculptures that are important in terms of the history of Turkic cultures will be conducted in the light of information obtained from the Tura-Su stone sculpture

Anahtar Kelimeler

Kyrgyzstan, archaeology, Isyk-Gol, Gok-Turk, balbal

Yeni Bir Arkeolojik Buluntu: Tuura Suu Balbalı

Öz

Türk kültür tarihi açısından büyük önem taşıyan balbalların, gerek yapılış maksatları gerekse onları tanımlamak için kullanılan ifadeler (taş heykel, balbal, bediz, bugu taşı v.s ) halen tartışma konusudur. Bugüne kadar birçok bilimsel yayına konu olan ve Türk kültürünün yaşadığı hemen her coğrafyada rastlayabileceğimiz balballara ilişkin yapılan bilimsel tartışmalara yeni bir boyut kazandıracak olan Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Teskey Ala-Too Arkeoloji Projesi (20082009) kapsamında yürütülen araştırmalar neticesinde tespit edilen Tuura Suu balbalı bu çalışmada ele alınarak bilim dünyasının istifadesine sunulmuştur. Tuura Suu balbalını önemli kılan unsurlardan bir tanesi şimdilik Yedi-Su bölgesinde bir benzerinin tespit edilmemiş olması ve biçimsel özellikleriyle diğer balballardan farklı olmasıdır. Bu farklılıklarıyla Tuura Suu balbalı günümüzde bilim dünyasınca kabul gören balballara ilişkin sınıflandırmanın dışında kalmaktadır. Bu durum balballara ilişkin çalışmaların yeni bir boyut ve yöntemle ele alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda makalede Tuura Suu balbalının genel özellikleri ve farlılıkları üzerinde durulacaktır. Ayrıca Tuura Suu balbalından yola çıkarak Türk kültür tarihi açısından oldukça önemli olan balbalların yapılış maksatlarına ve sınıflandırılmalarına ilişkin değerlendirmelerde bulunulacaktır

Anahtar Kelimeler

Kırgızistan, arkeoloji, Isık-Göl, Gök-Türk, balbal

Kaynakça

• BARTOLD, V. V. (1897), Otçet o Poyezdke v Srednuyu Aziyu s Nauçnoy Tselyu ZAN, C. I, vıp. IV, Moskova.
• BERNŞTAM, A. N. (1950), Çuyskaya Dolina MİA SSSR, Moskova, n:14.
• BERNŞTAM, A. N. (1952), İstoriko-Arheologiçeskiye Oçerki Tsentralnogo Tyan-Şanya i Pamiro-Alaya MİA SSSP, Moskva. n:26.
• DUŞEEV, B. A. (1986), Pamyat Tyan-Şanya (İstoriçeskiye Oçerki O Pamyatnikah Kırgızstana (XVIII- XIX vv.), Frunze.
• ERMOLENKO, L.N. (2004), Srednevekoviye Kamenniye İzvayaniya Kazahstanskih Stepey, Novosibirsk.
• FETİSOV, A. M. (1881), ‚Ekskursiya v Za Narınskiye Gorı v 1878‛, Turkestanskiye Vedomosti.
• HUDYAKOV, Y. S. (1985), Drevnetyurkskiye pominalniye pamyatniki na territorii Mongolii (po materialam SMİKE v 1979-1982 gg), Drevniye Kulturi Mongolii, (Ed. R. S. Vasilievkiy), Novosibirsk.
• KALLAUR, V. A. (1896), ‚Arheologiçeskiye Ekskursii‛ PTKLA, Taşkent, s. 96.
• Kallaur, V. A. (1897), Kamennıye Babı v Aulieatinskom uyezd’, PTKLA, Taşkent.
• KOJOMBERDİEV, İ. K. – MOKRINİN, V. P. ve ABETEKOV, A. K. (1975), Teke-Taş, Frunze.
• LUNİN, B. V. (1958), İz İstorii Ruskogo Vostokovedeniya i Arheologii v Turkistane, Taşkent, s. 194
• Мустафин, В.А. Кamennıye Babı PTKLA III.
• MOKRINİN, V. P. (1975). ‚O Jenskih ‘Kamennıh İzvayaniyah Tyan-Şanya i İh Etniçeskoy Prinadlejnosti‛, Arheologiçeskiye Pamyatniki Pri-issıkkulya, Frunze.
• MOKRINİN, V. P. ve GAVRUŞENKO, P. P. (1975), ‚Drevneturkskiye Pamyatniki Dolinı Rek Ton‛, Arheologiçeskiye Pamyatniki Pri-issıkkulya, Frunze.
• OMOROV, N. (1991), ‚Ob Odnom Kamennoy Skulpture iz Kara-Baltı‛ Nekotorıye Voprosı Arheologii i Etnografii Kırgızstana. Sb.naucn.tr. Kırg.gos.un-t, Bişkek.
• ŞER, Y. A. (1966), Kamennıye İzvayaniya Semireçya, Moskova.
• TABALDİEV, K. (1995), İz İstorii i Arheologii Drevnego Tyan-Şanya, Bişkek.
• TABALDİEV, K. (1996), Kurganı Sretnivekovıh Kaçevnih Plemen Tyan-Şanya, Bişkek.
• TABALDİEV K. Ş. ‚Koçkor Ovası Kadim Türk Yazıtları’, (Çev. T. Davletov), Türksoy, Türk Dünyası, Kültür, Sanat, Bilim, Haber ve Araştırma Dergisi, S. 5 Ankara.
• TABALDİEV, K.Ş., ATAOĞLU, R., AŞIK, A. (2010), Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Arkeoloji Çalışmaları, Bişkek
• TERENOJKİN, A. İ. (1935), Arheologiçeskiye Razvetki po r. Cu v 1929 g. PİDO, n:5-6.
• SEMENOV, T.P. Puteşestviye v Tiyan-Şan v 1856–1857 Godah, MEMUARİ (1958), Moskova.
• VALİHANOV, C. C. (1984), ‘Dinivnik Poyezdki na Issık-Köl’ Sabranie Sacineniy cilt. I, Almata.
• VİNNİK, D. F. (1963), ‚Tyurkskiye Pamyatniki Talaskoy Dolinı‛, Arheologiçeskiye Pamyatniki Talaskoy Dolini, Frunze.
• VİNNİK, D. F. (1975), ‚İstoriya İzuçeniya Kamennıh İzvayanıy Kırgızstana‛, İz İstorii Arheologii Drevnego Tyan-Şanya, Frunze.
• ZADNEPROVSKİY, Y. A. (1967), Tyurkskiye Pamyatniki v Fergane SA, Frunze.
• Resim: Tuura Suu Balbalı