Religious Reflections of the Numeric Symbol in the Turkish Epics

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 13, 91 - 109, 01.09.2013

Mehmet Alparslan Küçük

Öz

Throughout history, Turks who are known for bravery have got numerous epics. There are a variety of different symbols. One of these symbols is ‚Numbers‛. Symbols of Number have religous basis. Under the heading of ‚Reflections of The Symbol The Number in The Turk Epics‛, the Epic concept and Turkish Epics have been illustrated. Then, numeric symbols in Turkish Epics have been included. In the conclusion the general assessment has been made

Anahtar Kelimeler

Epic, epic of Turkey, symbols of number

Türk Destanlarında “Sayı” Motifinin Dinî Yansımaları

Öz

Tarih boyunca kahramanlıkları ve üstün özellikleri ile bilinen Türkler, çok sayıda destanlara sahip olması hususunda diğer toplumlar arasında önemli bir yere sahiptir. Farklı muhtevalara sahip bu destanlarda çeşitli motifler bulunmaktadır. Bu motiflerden birisi de ‚sayı‛lardır. Simgesel değeri olan ve her birine özel anlamlar yüklenen sayı motifleri, dinî bir temele sahiptir. ‚Türk Destanları’ndaki ‘Sayı’ Motifinin Dinî Yansımaları‛ başlığı altında da din ile sıkı bir iletişim ve etkileşim içerisinde olan sayıların, genel olarak dinî yansımaları üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda da, Destan kavramı ve Türk Destanları hakkında genel bilgi verilmiş, ardından da Türk Destanları’nda yer alan sayıların toplumdaki dinî yansımaları konu edilmiştir. Sonuç kısmında ise genel bir değerlendirme yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Destan, Türk destanları, sayı motifleri

Kaynakça

• ACIPAYAMLI, Orhan (1962), ‚Anadolu’da Nazarla İlgili Bazı Adet ve İnanmalar‛, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 20, S. 1-2, 1-40.
• ATEŞ, Süleyman, Kur’ân-ı Kerim ve Yüce Meâli, Ankara: Kevser Yayınevi.
• BATUR, Suat (1998), Türk Halk Edebiyatı, Ankara: Altın Kitaplar Yayınevi.
• CÖMERT, Bedrettin (2006), Mitoloji ve İkonografi, Ankara: De Ki Basım Yayın.
• ÇAĞATAY, Saadet (1976), ‚Altay Türklerinde Kıyamet Anlayışı‛, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C. IV, Ankara, 79-85.
• ÇORUHLU, Yaşar (2010), Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• DURBİLMEZ, Bayram (2009), ‚Türk Kültüründe ve Fütüvvet-Nâmelerde Dört Sayısı‛, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 52, 71-85.
• DURBİLMEZ, Bayram (2008), ‚Nahçıvan Türk Halk İnanışlarında Mitolojik Sayılar‛, Turkish Studies, Volume 3/6, 212-225.
• ELÇİN, Şükrü (1993), Halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ER-RUMÎ, Mevlânâ Celâleddîn (1990), Mesnevî I-VI, (Çev. Veled İZBUDAK), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• ERSOY, Necmeddin, (2000), Semboller ve Yorumları, İstanbul: Dönence Yayınları.
• ESTIN, Colette –LAPORTE, Heléne (2002), Yunan ve Roma Mitolojisi, (Çev. Musa ERAN), İstanbul: TÜBİTAK Yayınları.
• FIĞLALI, E. Ruhi (1996), Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik, Konya: Selçuk Yayınları.
• İNAN, Abdülkadir (1986), Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• GENÇOSMAN, Kemal Zeki (1972), Türk Destanları, İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• GEYLANİ, Abdulkadir (2000), Üç Aylar ve Faziletleri, (Çev. Abdulkadir AKÇİÇEK), Ankara: Alperen Yayınları.
• GÖKALP, Ziya (1963), Türk Töresi, İstanbul: Akın Yayınları.
• GÖKDOĞAN, Melek Dosay (2009), ‚Sayı‛, İslâm Ansiklopedisi, C. 36, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, 212-213.
• GÖMEÇ, Saadettin (2011), Şamanizm ve Eski Türk Dini, Ankara: Berikan Yayınevi.
• GÜNDÜZ, Şinasi (1998), Din ve İnanç Sözlüğü, Konya: Vadi Yayınları.
• HARMAN, Ömer Faruk (2007), ‚On Emir‛, İslâm Ansiklopedisi, C. 33, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, 347-350.
• KABAKLI, Ahmet (1994), Türk Edebiyatı, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• KAFALI,Mustafa (2013), Anadolu’nun Fethi ve Türkleşmesi, Ankara: Berikan Yayınevi.
• KALAFAT, Yaşar (1994), ‚Türk Halk İnançlarında Hususiyle Doğu Anadolu’da ve Orta Toroslar’da ‘Kırk Motifi‛, Milli Folklor Dergisi, C.3, S. 22, 15-21.
• KALAFAT Yasar (2000), Güney Kafkasya Sosyal Antropoloji Araştırmaları, Ankara: Asam Yayınları.
• KANDEMİR, Yaşar (2002), ‚Kırk Hadis‛, İslâm Ansiklopedisi, C. 25, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, , 467-470.
• KAPLAN, Mehmet (1979), Oğuz Kağan Destanı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KARAKURT, Deniz (2011), Türk Söylence Sözlüğü, Ankara: e-Kitap Dağıtım ve Yayınları.
• KNIFE, David (2005), ‚Epics‛, Encyclopedia of Religion, C.4, USA, 2813-2818.
• Kutsal Kitap, (2009), İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi-Yeni Yaşam Yayınları.
• KÜÇÜK, Abdurrahman, KÜÇÜK, Mehmet Alparslan (2009), Türkistan’dan Türkiye’ye Alevilik- Bektaşilik, Ankara: Berikan Yayınevi.
• KÜÇÜK, Abdurrahman, TÜMER, Günay, KÜÇÜK, Mehmet Alparslan (2010), Dinler Tarihi, Ankara: Berikan Yayınevi.
• KÜÇÜK, Mehmet Alparslan (2013), İnanç Turizmi Açısından Türkiye’de Dinî Mekânlar (Yahudilik ve Hıristiyanlık Örneği), Ankara: Berikan Yayınevi.
• LAWRENCE, Shirley Blackwell (2001), The Secret Science of Numerology, (Ed. Kristen Mohn- Robert M. Brink), New Jersey: The Career Press.
• NASR, Seyyid Hüseyin (1999), Bilgi ve Kutsal, (Çev. Yusuf Yazar), İstanbul: İz Yayıncılık.
• ÖGEL, Bahaeddin (1993), Türk Mitolojisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÖRNEK, Sedat Veyis (1971), Anadolu Folklorunda Ölüm, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Örnekleriyle Türkçe Sözlük (2002), Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• ÖZTÜRK, Ali (1985), Türk Anonim Edebiyatı, İstanbul: Bayrak Yayıncılık.
• ÖZTÜRKER, Hazal Ceylan (2013), ‚Bektaşi Mezar Taşları Üzerine Bir İnceleme: Şemsi Baba Tekkesi Örneği‛, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 4, 155-193.
• PALA, İskender (2002), ‚Kırk‛, İslâm Ansiklopedisi, C. 25, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, 466-467.
• SALT, Alparslan (2010), Semboller, İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.
• SARIKÇIOĞLU, Ekrem (2002), Din Fenomenolojisi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Basımevi.
• SCHOUN, Frithjof (1992), Dinlerin Aşkın Birliği (Çev. Yavuz KESKİN), İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.
• SELÇUK, Ali (2004), Tahtacılar, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• SEZGİN, İsmail (2011), Sanatın Mitolojisi, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• TEMUR, Nezir (2012), Manas Destanı’ndaki Tipler Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Berikan Yayınevi.
• TOGAN, Z. V. (1982), Oğuz DestanıReşideddîn Oğuznâmesi, Tercüme ve Tahlili, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• ÜNAL, Mustafa (1999), Din Fenomenolojisi, Kayseri: Geçit Yayınevi.
• YEŞILYURT, Temel (2000), ‚Tanrı Bilgisi’nin Empirik Temelleri‛, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 5, 337-355.
• YETİŞ, Kazım (1994), ‚Destan‛, İslâm Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, 202-205. Ağ Kaynakları
• GÜNAY, Umay ‚Türk Destanları‛, http://fef.kafkas.edu.tr/sosyb/tde/halk_bilimi/ makaleler turler/Destanlar/ek/ destan _%20(15).pdf. (12.11.2013).
• MENEMENCİOĞLU, Kemal ‚Sayıların Erdemi‛, http://www.hermetics.org/rakam. html. (21.10.2013).