Şinasi'nin Düşünce Dünyası ve Mustafa Reşid Paşa'ya Yazdığı Kasidelerin Tematik Tahlili

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 13, 157 - 185, 01.09.2013

Sibel Yılmaz

Öz

Tanzimat dönemi Türk edebiyatının ilk temsilcisi İbrahim Şinasi tiyatro, makale gibi Batılı edebi türlerin ilk örneklerini vermiş, yenilikçi fikirleri ve edebiyat sahasındaki çalışmalarıyla kendi döneminin aydınlarını etkilemiş önemli bir sanatkârdır. Şinasi'nin düşünce dünyasını ve fikirlerinin yeniliğini en iyi ortaya koyan ürünler Tanzimat hareketinin öncülerinden Mustafa Reşid Paşa için yazdığı dört kasidedir. Bu yazıda Şinasi'nin kasideleri incelenmeden önce devrin zihniyetini yansıtması açısından 19.yy'da Batının ve Osmanlının genel durumuna değinilmiştir; çünkü Şinasi'nin kasidelerinde ortaya koyduğu fikirleri anlayabilmek için devrin siyasi, sosyal, kültürel durumu ile fikir hareketleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Yazının ikinci kısmında klasik kaside ile Şinasi'nin kasideleri arasındaki farklar belirtilmiş; 1849, 1856, 1857 ve 1858 tarihlerinde yazılmış olan kasideler tematik açıdan incelenmiştir. Kasidelerdeki konu ve kavramlar "bir aydın olarak Mustafa Reşid Paşa", "adalet, kanun ve hak kavramları", "akıl kavramı", "din ve Tanrı anlayışı", "kaderciliğin reddi," "kalem-kılıç tezadı", "siyaset ve devlet anlayışı", "ışıklı unsurlar" gibi başlıklar altında ayrıntılı olarak ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Şinasi, kaside, Mustafa Reşid Paşa, aydın, Tanzimat, akıl, adalet

Mentality of Şinasi and Theme Analysis of the Odes He Wrote to Mustafa Reşid Paşa

Öz

İbrahim Şinasi, the first representative of "Tanzimat Era" of Turkish literature, is a leading artist who wrote in Turkish the first examples of western literature genres such as theatre and articles. The four odes Şinasi wrote for Mustafa Reşid Paşa -one of the leading statesman of Tanzimat Era- are the works that express best the turn of mind and the novelty of the opinions of Şinasi. In this study, before analyzing the odes of Şinasi, the general situation in the West and Ottoman Empire in the 19th century is mentioned shortly for having knowledge of mentality of that time. Because, we should have some knowledge about the social, political and cultural situation of that time to understand properly the ideas in the odes written by Şinasi. In the second part of the study, differences between the odes of Şinasi and classical odes have been described and odes written in the years of 1849, 1856, 1857 and 1858 have been analyzed in terms of their themes. Subjects and notions of the odes have been studied under the headings of "Mustafa Reşid Paşa as an intellectual person","notions of justice, law and fairness", "the notion of mind", "understanding of religion and God", "denial of fatalism", "pen versus sword", "understanding of politics and state" and "words related to light"

Anahtar Kelimeler

Şinasi, ode, Mustafa Reşid Paşa, intellectual, Tanzimat, mind, justice

Kaynakça

• ABADAN, Yavuz (1940), Tanzimat Fermanının Tahlili, İstanbul: Maarif Matbaası.
• AKTAŞ, Şerif (2009), Şiir Tahlili: Teori-Uygulama, Ankara: Akçağ Yayınları.
• AKYÜZ, Kenan (1995), Modern Türk Edebiyatı’nın Ana Çizgileri 1860- 1923, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• BOLAY, Süleyman Hayri (2007), Felsefeye Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• CEVİZCİ, Ahmet (1999), Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• COMTE, Auguste (1987), Pozitivizm İlmihali, (Çev: Peyami Erman), Ankara: Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları.
• ÇETİŞLİ, İsmail (2004), Batı Edebiyatında Edebî Akımlar, Ankara: Akçağ Yayınları.
• DİLÇİN, Cem (2004), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
• DİZDAROĞLU, Hikmet (1970), Şinasi: Hayatı-Sanatı-Eserleri, Ankara: Varlık Yayınevi.
• ENGELHARDT, Edouard-Philippe (2010), Türkiye'de Çağdaşlaşma Hareketleri: Tanzimat, (Çev: Örgen Uğurlu, Nurer Uğurlu), İstanbul: Örgün Yayınları.
• İPEKTEN, Haluk Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2003
• İSEN, Mustafa-Osman HORATA-Filiz KILIÇ vd. (2005), Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara; Grafiker Yayıncılık.
• KANTARCIOĞLU, Sevim (1993), Edebiyat Akımları ve Temel Metinler, Ankara: Gazi Ü. Yayınları.
• KAPLAN, Mehmet (1976), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 1, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KAPLAN, Mehmet (1978), Edebiyatımızın İçinden, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KAPLAN, Mehmet (2005) Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3: Tip Tahlilleri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KAYNAR, Reşat (1991), Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• MERMUTLU, Bedri (2003), Sosyal Düşünce Tarihimizde Şinasi, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• SAİD, E. W. (1982), Oryantalizm, (Çev: Nezih Uzel), İstanbul: Pınar Yayınları.
• ŞİNASİ, İbrahim (1960), Müntahabât-ı Eş’âr, (Hazırlayan: Süheyl Beken), Ankara: Dün Bugün Yayınevi.
• ŞİNASİ, İbrahim (2004), Müntahabât-ı Eş’âr, (Hazırlayan: Kemal Bek), İstanbul: Bordo-Siyah Yayınları.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (2007), XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: YKY Yayınları.
• Büyük Kültür Ansiklopedisi, (1984), IX. Cilt, Ankara: Başkent Yayınevi.
• Yeni Türk Ansiklopedisi, (1985), VIII. ve IX. Cilt, İstanbul: Ötüken Yayınları.