Craft and Trade in Fergana Prior to the Mongol Invasion (IX-XIIth centuries)

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 14, 157 - 168, 01.03.2014

Gülnisa Aynakulova

Öz

Among the lands which belonged to caliphate, Fergana and Mawara’un-Nahr were known as a prosperous regions in terms of underground resources in the Xth century. Iron production had a vital importance in Mawara’un-Nahr and the leading iron producing regions were Fergana and Usrushana. Iron tools which were produced in Fergana were so famous that they were exported as far as Babylon. Copper which was extracted from abundant copper mines of Fergana was not only used as raw material but also for making goods. Fabric and goods made of fabric produced in Fergana were sufficient to meet the requirements of the local people and were also exported to the nomadic Turks as con-fection. In ceramic production, the XI-XIII th centuries were time of real prosperity. That a rooted and regular craft was settled in the region, that pots and pans were produced and that tile productions was one of the essential elements of domestic trade were understood from researches. The skillfully made productions of Fergana’s craftsmen were exported to the eastern lands through the route Osh-Ozkent-East Turkestan of Silk Road. There were also famous horses of Fergana among the traded goods. While some Turks settled in the cities, towns and villages of Fergana, some other Turks continued to live as nomads on the mountain foots surrounding the valley and plateaus. Various kinds of crafts were also vital to the economy of nomadic Turks. However, craft is conspicuous as individualistic among the Turks

Anahtar Kelimeler

Fergana, The Silk Route, Turkish History, Central Asia, craft, trade

Fergana’da Moğol İstilası Öncesi Zanaat ve Ticaret (IX-XII. Yüzyıllar)

Öz

X. yüzyılda Hilafete ait ülkeler arasında Fergana ve Maveraünnehir, çeşitli yer altı zenginlikleriyle ünlü bir bölge olarak bilinmekteydi. Maveraünnehir’de demir üretimi büyük ekonomik öneme sahip olup demirin başlıca üretim yerleri Fergana ile Usruşana idi. Fergana’da yapılan demir aletler o kadar meşhurdu ki, bunlar Babil’e kadar ihraç edilmekteydi. Fergana’nın zengin bakır ocakları ndan çıkarılan bakır sadece hammadde olarak ihraç edilmeyip kuşkusuz çeşitli eşyaların yapımı için de kullanılırdı. Fergana’da yapılan kumaş ve kumaş eşyaları yerli halkın ihtiyaçlarını karşılayabilecek durumda olup ayrıca komşu konar-göçer Türklere hazır giyim şeklinde ihraç edilmekteydi. Çini eşya üretimi konusunda XI-XIII. yüzyıllar gerçek bir inkişaf dönemidir. Araştırmalardan, bölgede köklü ve düzenli bir zanaatın tesis edildiği, seri kap kacak imalatının varlığı, çiniciliğin iç ticarette başlıca unsurlardan biri olarak yer aldığı anlaşılmaktadır. Fergana zanaatçılarının maharetle yaptıkları çeşitli mallar Büyük İpek Yolu’nun Oş-Özkent-Doğu Türkistan güzergâhı üzerinden doğu ülkelerine ihraç edilmekteydi. Ticaret malları arasında meşhur Fergana atları da yer almaktaydı. Fergana şehirlerinde, kasaba ve köylerinde Türklerin bir kısmı yerleşik hayat yaşarken diğer bir kısmı da vadinin etrafındaki dağ eteklerinde, yaylalarda konar-göçerliğe devam etmekteydi. Konar-göçer Türklerin ekonomisinde çeşitli zanaat türleri de önemli yer tutmaktaydı. Fakat Türklerde zanaatın daha çok ferdî şekilde olduğu göze çarpmaktadır

Anahtar Kelimeler

Fergana, İpek Yolu, Türk Tarihi, Orta Asya, zanaat, ticaret

Kaynakça

• ABDURAZAKOV, A. A., BEZBORODOV M. A., ZADNEPROVSİY Yu. A. (1963), Steklodeliye Sredney Azii v Drevnosti i Srednevekovye. Steklodeliye Sredney Azii v Drevnosti i Srednevekovye, (Pod. red. Akademika M. A. Bezborodova), Taşkent: İzdatelstvo AN UzSSR.
• HRAROV, İ. (1962a), “Arheologiçeskiye İssledovaniya Gorodişa Ahsıket v 1960g.”, / Obşestvennıye
• Nauki Uzbekistana, No:8, Taşkent: İzdatelstvo AN UzSSR, 54-58.
• --- (1973), “Arheologiçeskiye Raskopki v Şahristane Gorodişşa Kuva”, / İnstitut Materialnoy Kulturı Uzbekistana, Vıp. X, Taşkent: İzdatelstvo AN UzSSR, 58-65.
• --- (1962b), “Kirpiçeobjigatel’naya Peç na Starom Gorodişşe Kuva”, / İnstitut Materialnoy Kulturı Uzbekistana, Vıp. III, Taşkent: İzdatelstvo AN UzSSR, 80-86.
• --- (1960), “Srednevekovıye Steklyannıye Bokalı iz Kuvı”, / İzvestiya AN UzSSR, Seriya Obşestvennıh Nauk, Taşkent: İzdatelstvo AN UzSSR, 22-28.
• AMINCANOVA, M. (1962), “Srednevekovıye Steklyannıye Sosudı iz Muzeev Taşkenta i Samarkanda”, / İMKUz., T. III, Taşkent: AN UzSSR, 87-100.
• BARTOLD, V. V. (1963), “İstoriya Turkestana (Konspekt Lektsiy)”, / Obşiye Rabotı po İstorii Sredney Azii. Rabotı po İstorii Kavkaza i Vostoçnoy Evropı, T. II, Çast 1, Moskva: İzdatelstvo Vos- toçnoy Literaturı, 109-169.
• BELENITSKIY, A. M., BENTOVIÇ İ. B., BOLŞAKOV O. G. (1973), Srednevekovıy Gorod Sredney Azii, Leningrad: İzdatelstvo Nauka, Leningradskoye Otdeleniye.
• BERNŞTAM, A. N. (1951), Drevnyaya Fergana (Nauçno-Populyarnıy Oçerk), Taşkent: İzdatelstvo AN UzSSR.
• AL-BİRUNİ, Ebu Rayhan (1963), Sobraniye Svedeniy Dlya Poznaniya Dragotsennostey. (Minera- logiya), (Perevod A. M. Belenitskogo. Pod redaktsiyey G. G. Lemmleyna, K. H. Baranova, A. A. Dolininoy. Statyi i Primeçaniya A. M. Belenitskogo i G. G. Lemleyna), Moskva: İzda- telstvo AN SSSR.
• EL-CAHİZ (1988), Hilafet Ordusunun Menkıbeleri ve Faziletleri, (Çeviren: Ramazan Şeşen), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• ÇULANOV, Yu. G. (1963), “Gorodişşe Ahsıket”, / Sovetskaya Arheologiya, No: 3, Moskva: İzdatelstvo Nauka, 197-205.
• DAVIDOVIÇ, Ye. A. ve LITVINSKIY B. A. (1955), “Arheologiçeskiy Oçerk İsfarinskogo Rayona”, / Trudı İnstituta İstorii i Arheologii AN TacSSR, T. XXXV, Stalinabad: İzdatelstvo AN TacSSR, 174- 194.
• GAFUROV, B. G. (1949), İstoria Tadjikskogo Naroda v Kratkom İzlojenii (S Drevneyşih Vremen do Velikoy Oktyabrskoy Sotsialistiçeskoy Revolyutsii 1917 g.), T. I. Moskva: Gosudarstvennoe İzdatelstvo Politiçeskoy Literaturı.
• GALİTSKİY, V. Ya. ve PLOSKİH V. M. (1987), Starinnıy Oş, Frunze: İlim.
• GENÇ, R. (1997), Kaşgarlı Mahmud’a Göre XI. Yüzyılda Türk Dünyası, Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• GULYAMOV, Ya. G. (Ed.) (1967), İstoriya Uzbekskoy SSR. S Drevneyşih Vremen do Seredinı XIX Veka, T. I. Taşkent: İzdatelstvo “Fan” Uzbekskoy SSR.
• HUDÛD AL-ALAM. (1937), The Regions of the World. A Persian Geography 372 A.H. - 982 A.D. (Translated and Explained by V. Minorsky with the Preface by V. V. Barthold, Translated from the Russian), London.
• HAVKAL (1967), Surat al-Ard (Opus Geographicum), (Ed. M. J. De Goeje), Lugduni Batavorum apud E. J. Brill.
• HURDADBIH (1967), Kitab al-Masalik va’l-Mamalik, (Ed. M. J. Goeje), Lugduni Batavorum apud E. J. Brill.
• L-ISTAHRİ, Ebu İshak el-Farisi (1967), Surat al-Ard (Viae Regnorum), (Ed. M. J. De Goeje),
• Lugduni Batavorum apud E. J. Brill.
• KAFESOĞLU, İ. (1995), Türk Milli Kültürü, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• KARAYEV, Ö. (1968), Arabskiye i Persidskiye İstoçniki IX-XII Vekov o Kirgizah i Kirgizii, Frunze: İzdatelstvo İlim.
• KAŞGARLI MAHMUD (1999), Divanu Luğati’t-Türk, (Çeviren: Besim Atalay), III. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KOJEMYAKO, P. N. (1959), Rannesrednevekovıye Goroda i Poseleniya Çuyskoy Dolinı, Frunze.
• KUDAMA, B. Cafar (1967), Kitab al-Harac (Accedunt Excerptae Kitab al-Kharadj), Uactore Kodama İbn Dja’far, (Ed. De Goeje), Lugduni Batavorum apud E. J. Brill.
• MASSON, M. Ye. (1953), K İstorii Gornogo Dela na Territorii Uzbekistana, AN UzSSR İnstitut İstorii i Arheologii. Taşkent: İzdatelstvo AN UzSSR.
• ______________ (1955), “Srednevekovıy Put iz Merva na Amul (Çarcou)”, / İzvestiya AN Turkmenskoy SSR, No 1, Aşgabad: İzdatelstvo AN Turkmenskoy SSR.
• MEZ, A. (1966), Musulmanskiy Renessans, Moskva: İzdatelstvo “Nauka” Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturı.
• MOKRYNIN, V. P. (1983), “Svedeniya o Tyurkskih Narodah v Mineralogiçeskom Traktate Al-Biruni”, Kirgiziya Pri Karahanidah, (Red. Ye. A. Davidoviç), AN Kirgizskoy SSR İnstitut İstorii, Frunze: İzdatelstvo İlim.
• ______________ (1973), “Torgovıye Svyazi Kırgızstana (VI-X vv.)”, Arabo-Persidskiye İstoçniki o Tyurkskih Narodah, Frunze: İlim.
• MUKADDASI (1967), Ahsan al-Takâsim fi Marifat al-Akâlim (Descriptio İmperii Moslemici), (Ed. M. J. De Goeje), Lugduni Batavorum apud E. J. Brill.
• PLOSKIH, A. K. (Edit.), CAMGYRÇINOV M. B., KARAYEV Ö. K., MASSON V. M., MOKRYNIN V. P. (1984), İstoriya Kirgizskoy SSR. S Drevneyşih Vremen do Seredinı XIX Veka. T. I. Frunze: Kyrgyzstan.
• ROMODİN, V. A. (Red.) (1973), Materialı po İstorii Kirgizov i Kirgizii, Vıp. 1. Moskva: Nauka.
• ŞEŞEN, R. (1985), İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• VORONINA, V. A. (1959), “Rannesrednevekovıy Gorod Sredney Azii”, / Sovetskaya Arheologiya, No: 1, Moskva: İzdatelstvo Nauka: 84-104.
• YAKUBI, Ahmad b. İshak (1967), Kitâb al-Buldân, (Ed. De Goeje), Lugduni Batavorum apud E. J. Brill.
• YAKUBOVSKIY, A. Yu. (1933), “Feodalnoye Obşestvo Sredney Azii i Yego Torgovlya s Vostoçnoy Yevropoy v X-XV vv.”, / Materialı po İstorii Uzbekskoy, Tacikskoy, Turkmenskoy SSR, T. I, Leningrad: İzdatelstvo AN SSSR.