Some Studies on Khakass “Shamanism” (World-View) – II

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 15, 13 - 51, 01.09.2014

Abdulselam Arvas

Öz

In this article are discussed some studies which were done on shamanism of Khakassia. In some of these studies, the difficulties exposed shamans and shamanisms have been expressed and also the issue of the process of Christianization of Khakass has adopted here. In general, some researches have expressed that the modernization of Khakassia together with socialism and in these researches have been mentioned of damage and retardation of shamanism. The oldest of the research discussed in the article is in 1954, the most recent was published in 2014. Thus it is seen that for a long time on shamanism of Khakass research have been made. Previously we have written an article about this topic, but here we said that we can’t talk about all the research. The reason for this: There were many studies on shamanism of Khakass. Hence, this article should be considered as a continuation of the work we have written earlier. This paper is a historiography trial on the subject. In this article were classified studies which done on the subject as thesis, books, book chapters, reports, articles etc., and these studies are discussed in a chronological manner and have been widely introduced. The aim is to present new information about Khakass shamanism to Turkish readers

Anahtar Kelimeler

Khakasses, shamanism, world-view, historiography

Hakas "Şamanizm"i (Dünya Görüşü) Üzerine Yapılan Çalışmalar-II

Öz

Bu makalede, Hakas şamanizmi üzerine yapılan bazı çalışmalar tartışılmıştır. Bu çalışmaların bazıl arında şamanların ve şamanizmin maruz kaldığı sıkıntılar dile getirilmiş ve ayrıca Hakasların Hristiyanlaştırılma süreci konu edinmiştir. Bazı araştırmalar ise şamanizmin genel olarak zararlarından ve geriliğinden bahsetmekte ve sosyalizmle birlikte Hakasya’nın çağdaşlaştığını ifade etmektedir. Makalede incelenen araştırmaların en eskisi 1954, en yenisi ise 2014 yılına aittir. Böylece Hakas şamanizmi üzerine uzun bir zamandan beridir araştırmalar yapıldığı görülmektedir. Daha önce de bu konu hakkında bir makale kaleme almıştık, ancak burada bütün araştırmalardan bahsedemediğimizi belirtmiştik. Bunun sebebi, Hakas şamanizmi üzerine çok sayıda çalışma yapılmış olmasıdır. Bundan dolayı, bu makale, daha önce kaleme alınmış çalışmanın bir devamı olarak kabul edilmelidir. Bu yazı da, konuya ilişkin bir historiografya (kaynaklar tarihi) denemesidir. Makalede tez, kitap, kitap bölümü, bildiri, makale vb. konu hakkında yapılan çalışmalar tasnif edilmiş, bunlar kronolojik bir şekilde ele alınmış ve bu çalışmalar genişçe tanıtılmıştır. Amaç, Hakas Türklerinin şamanizmi hakkında Türk okuyucularına yeni bilgiler sunmaktır

Anahtar Kelimeler

Hakaslar, Şamanizm, dünya görüşü, historiografya

Kaynakça

• ANCİGANOVA, E. V. (2003), “Şamanizm Kak Religiya”, Mejvuzovskaya Konferentsiya: Religiya i Obşestvo, Abakan: İzdatelstvo HGU, s. 102-106.
• ANCİGANOVA, L. V. (2012), “Evolutsiya Religioznıh Predstavleniy Hakasov”, Severo-Vastoçnıy Gumanitarnıy Vestnik, 1 (4), s. 42-47.
• ARVAS, A. (2014a), “Valentina Nikolaevna Tugucekova ve Hakas Şamanizmi Hakkındaki Araş- tırmaları”, Çankırı Karatekin Üniversitesi SBE Dergisi, 5 (1), s. 133-148.
• ARVAS, A. (2014b), “Hakas Şamanizmi/Dünya Görüşü Üzerine Yapılan Bazı Çalışmalar”, Sibirya Araştırmaları Dergisi, 2 (4), s. 1-12.
• BURNAKOV, V. A. (2002), “Çeek Hamnar (Poeduyuşıe) Şamanı v Traditsionnıh Predstavleniyah Hakasov”, Etnografiya i Antropologiya Sibirii, Tom: 8, s. 542-546.
• BURNAKOV, V. A. (2003), “Duşa v Traditsionnıh Vozzreniyah Hakasov”, Gumanitarnıe Nauki v Sibiri, No. 3, s. 15-19.
• BURNAKOV, V. A.-TSIDENOVA D. Ts. (2014), “Obrazı Kamnya i Kurgana v Religiozno- Mifologişeskih Vozzreniyah Hakasov (Konets XIX-XX Vek)”, Vestnik NGU, Vıp. 3, s. 256- 267.
• BUTANAYEV, V. Ya. (1996), “Natsionalnaya Religiya Hakasov”, Ulug-Hem, Tom: 2, s. 177-183.
• BUTANAYEV, V. Ya.-BUTANAYEVA, İ. İ. (2008), “Hakasskiy Şaman i Ego Obşestvennıy Status”, Aktualnıe Problemı İstorii i Prava Na Rubeje Tısyaçeletiy: Sbornik Materialov Regionalnoy Nauçno- Praktiçeskoy Konf., Abakan, Vıp. V, s. 194-206.
• BUTANAYEV, V. Ya. (2008), “Şamanizm”, Oçerk İstorii Hakasii, Abakan: İzdatelstvo HGU, 438-452.
• BUTANAYEV, V. Ya. (2011), “Boginya Umay Drevnetyurskogo Panteona v Kulture Hongoraya”, Tengrianstvo i Epiçeskoe Nasledie Narodov Evrazii: İstoki i Sovremennost (Materialı III. Mejduna- rodnoy Konferentsii), Kızıl, 1-3 İyulya 2011, s. 58-63.
• GLADIŞEVSKİY, A. N. (1954), Şamanizm v Hakasii i Ego Reaktsionnaya Suşnost, Avtoreferat Disser- tatsii, Moskva.
• KOSTİN, M. A. (1955), Şamanizm i Ego Reaktsionnaya Suşnost, Abakan: Hakasskoe Knijnoe İzda- telstvo.
• MAYNOGAŞEVA, V. E. (2001), “Hakasskoe Skazitelstvo: Hudojestvenno-Magiçeskoe Tvorenie Duhovnoy Ekologii”, Ekologiya i Traditsionnıe Religiozno-Magiçeskie Znaniya, Çast: 2, Moskva- Abakan-Kızıl, 9-21 İyul 2001, s. 250-256.
• PATAÇAKOV, K. M. (1984), “O Risunkah Na Şamanskom Bubne Hakasov”, Vsesoyuznaya Sessiya Po İtogom Polevıh: Tezisı Dokladov, Çast: 2, B. İ., s. 278-279.
• SUNÇUGAŞEVA, E. Klara, 31.07.2014 tarihinde A. Arvas ile yapılan görüşme, Doğ. Tar.: 1948, 2014.
• TOKAREV, S. A. (1990), Rannie Formı Religii, Moskva: İzdatelstvo Politiçeskoy Literaturı.
• TUGUCEKOVA, V. N.-PATAÇAKOV, K. M. (1996), “Semantika Risunkov Na Bubne Hakasskih Şamanov”, ÇATHAN: İstoriya i Sovremennost Materialı I. Mejdunarodnovo Simpoziuma, Aba- kan, 25-28 İyunya 1996, s. 45-47.
• TUGUCEKOVA, V. N. (2011), “Traditsionnıe Obryadı Hakasov: İstoriya i Sovremennost”, Tengri- anstvo i Epiçeskoe Nasledie Narodov Evrazii: İstoki i Sovremennost (Materialı III. Mejdunarodnoy Konferentsii), Kızıl, 1-3 İyulya 2011, s. 123-126.
• TUGUCEKOVA, V. N. (2014), “Şamanı- Nositeli Duhovnoy Kulturı Hakasov”, Korennıe Maloçis- lennıe Narodı (Materialı Konferentsii), Abakan: Hakasskoe Knijnoe İzdatelstvo, s. 101-103.